Pijn herkennen tijdens het rijden is vaak bijzonder lastig. Als een paard duidelijk kreupel loopt zien de meesten het wel, maar vaak gaat daar al een langer traject van licht ongemak/pijn aan vooraf. Helaas krijgt bij een paard met lichte problemen vaak eerst de ruiter of het paard de 'schuld'. De ruiter zou het paard in de weg zitten of het paard is simpelweg lui of scheef. Hierdoor vergeten we om objectief naar het paard te kijken: heeft hij pijn en is er misschien wel meer aan de hand?
Uit diverse onderzoeken blijkt inderdaad dat ruiters het vaak lastig vinden om lichte onregelmatigheden te herkennen bij hun paard.
In een onderzoek met 60 ruiters die dachten dat hun paard volledig gezond was bleek maar liefst 73% kreupel te zijn aan een of meerdere benen.
Bij een ander onderzoek met 148 paarden was 63% kreupel tijdens het rijden. Dit laatste onderzoek is extra interessant, omdat de paarden hier ook aan de hand zijn gescoord. Toen toonde maar 28% van de paarden kreupelheid. Dit laat zien dat rijden problemen kan laten ontstaan of verergeren.
24 indicatoren
De onderzoekster Dr. Sue Dyson heeft uitgebreid onderzoek gedaan naar gedragingen van paarden met pijn onder het zadel. Uit haar onderzoeken zijn 24 indicatoren naar voren gekomen die een indicatie zijn van pijn.
Een paar voorbeelden van indicatoren zijn de volgende:
Indicator 6. Het paard houdt de oren naar achteren gedraaid, achter de verticaal of plat (beide oren of slechts 1) voor 5 seconden of meer; de oren liggen regelmatig plat.
Dit is een van de indicatoren waarbij de duur van het gedrag ook belangrijk is. Het paard moet de oren 5 seconden of langer in de omschreven positie houden om deze te laten meetellen voor de score.
Indicator 10. Het paard doet de mond meerdere keren open en dicht waarbij de tanden van elkaar komen, Totaal vertoon van dit gedrag gedurende minstens 10 sec.
Ook bij deze indicator is de duur van het gedrag van belang.
Indicator 14. Het paard maakt grote bewegingen met de staart: meermaals op/neer, van links naar rechts of in cirkels: meermaals tijdens overgangen.
De bewegingen van hoofd en staart komen bij verschillende indicatoren terug. Deze indicator kijkt naar grote bewegingen van de staart, terwijl indicator 13 juist is dat het paard de staart strak tegen de achterhand houdt of opzij draagt.
Het uitvoeren van de observatie
Het is mogelijk om een aantal indicatoren aan foto's af te lezen, maar aangezien dit momentopnames zijn werkt het ethogram het beste bij bewegend beeld.
Voor het beoordelen van een paard bekijk je deze 10 minuten lang onder het zadel.
De ruiter moet hierbij o.a. alle gangen op beide handen rijden en ook beide kanten om 10m voltes rijden in draf. De beoordelaar bekijkt het paard op beide handen van de zijkant, voor- en achterkant. Zo kan je voor alle indicatoren duidelijk zien of deze voorkomen of niet.
Sommige gedragingen hangen samen met hoe lang het paard ze doet. Bijvoorbeeld het naar achteren houden van de oren. Deze telt pas mee als het paard dit voor meer dan 5 seconden doet. Daarom moet degene die observeert ook altijd een stopwatch of telefoon bij de hand hebben.
Een eerste indicatie
De ridden horse pain ethogram is alleen een manier om objectief pijn bij het paard te scoren. Het zegt niets over de oorzaak van de pijn of waar deze precies zit. Uiteraard kan je soms wel door verschillende indicatoren bij hetzelfde paard te zien iets zeggen over waar de problemen waarschijnlijk zitten, maar hier is het ethogram in principe niet voor bedoeld.
Het is overigens niet gezegd dat als je 1 van deze indicatoren bij je paard ziet je er gelijk een dierenarts bij moet roepen. Bij paarden die 8 van de 24 indicatoren laten zien is het zeer waarschijnlijk dat het paard pijn heeft.
Als je paard minder indicatoren laat zien is het wel goed om dit in de gaten te houden.
Van wetenschap naar de praktijk
Veel gedragingen die indicatoren kunnen zijn van pijn en ongemak, zijn we in de paardenwereld als 'normaal' gaan zien. Het is daarom belangrijk dat we ons er weer bewust van worden dat dit signalen van onze paarden zijn die we serieus moeten nemen.
Door de gedragingen uit het Ridden Horse pain Ethogram te leren herkennen, heb je een goede basis om pijn of ongemak bij gereden paarden te herkennen. Dit kan helpen bij je eigen paard, maar het is ook goed om hierop te letten als je bijvoorbeeld als instructeur of dierenarts werkt.
Voer regelmatig de observatie uit en scoor het aantal indicatoren.
Zijn het er meer dan 8? Onderneem dan actie en ga op zoek naar de mogelijke oorzaak.
Zijn het er minder dan 8? Stel jezelf dan de volgende vragen:
Neemt het gedrag toe?
Zie je het steeds terugkomen bij dezelfde oefening?
Komen er meer indicatoren bij?
Als dit het geval is is het verstandig om, samen met een professional, te kijken naar mogelijke oorzaken.
Meer weten?
Het gaat helaas te ver om in deze blog alle indicatoren en de onderliggende onderzoeken te bespreken.
Als je hiermee aan de slag wilt verwijzen we je graag naar de cursus 'pijn herkennen onder het zadel'. Daarin vind je:
De wetenschappelijke onderbouwing van het ethogram
Gedetailleerde uitleg van de 24 indicatoren én oefenmateriaal
Kanttekeningen bij het ethogram en hoe daarmee om te gaan
Daarnaast kun je zelf video's insturen, waarbij we je helpen om deze te beoordelen.