Darwin gaf het al aan: de houding van een dier (en de mens) is sterk verbonden met emoties. Denk maar aan agressie of angst, dat kun je vaak aflezen aan de positie van oren, staart of nek. Hier gaat het dan vaak over kortdurende situaties: twee paarden vechten en na het gevecht verdwijnt de agressie-gerelateerde houding.
Nu weten we ook dat emoties als ze langer aanhouden chronisch kunnen worden. Stress is hier een duidelijk voorbeeld van. Chronische stress gaat dan weer samen met een slechter welzijn. De vraag komt dan boven: kan de houding die bij een bepaalde emotie hoort ook chronisch worden? Oftewel, kun je de algehele welzijnsstaat van een paard aflezen aan zijn houding?
Het onderzoek
Dit onderzoek is uitgevoerd in Frankrijk, waar de onderzoekers keken naar 85 paarden. Deze paarden stonden verspreid over 11 verschillende maneges. Alle paarden liepen in lessen voor kinderen en tieners en hadden in ieder geval een dag in de week vrij.
Het management van een paard kan een groot effect hebben op het welzijn van een paard. Om dat ook in dit onderzoek mee te nemen, schreven de onderzoekers voor ieder paard het volgende op:
hoeveel keer per dag het paard hooi kreeg;
hoe lang het paard per dag in de paddock stond;
of de paarden in de paddock alleen of in een groep stonden;
hoeveel andere paarden ze vanuit hun stal konden zien;
hoeveel uur de paarden werkten per week.
De verschillen in management tussen de verschillende maneges was groot. Het aantal uur werken per week varieerde bijvoorbeeld van 3 tot 14 uur per week en de tijd in een paddock van 0 tot 95% van de tijd. Alle paarden kregen onbeperkt water, 87% kreeg 1 tot 3 porties krachtvoer per dag en de hoeveelheid hooi wisselde van 1 keer per dag tot onbeperkt.
Hoe meet je welzijn?
Welzijn is natuurlijk een ruim begrip. Het is daarom belangrijk om in een onderzoek duidelijk aan te geven naar welke zogenaamde 'parameters' is gekeken om te bepalen wat de welzijnsstatus van een paard is.
In dit onderzoek keken ze naar abnormale gedragingen, depressieve houdingen en de positie van de oren.
Abnormale gedragingen kun je verdelen in stereotiep gedrag en abnormale, herhalende gedragingen. Waarschijnlijk heb je weleens van stereotiep gedrag gehoord. In dit onderzoek viel hieronder: weven, kribbebijten, hoofd op en neer gooien en rondjes lopen in de stal.
Abnormale, herhalende gedragingen zijn vaak wat minder bekend, maar ook een teken van verminderd welzijn. In dit onderzoek keken ze naar:
herhaald likken aan een object (niet de voerbak)
herhaald bijten op een object (niet de voerbak)
hoofd bewegingen, anders dan op/neer
mond open
met de tanden langs een oppervlak schrapen
klapperen met de tanden
bewegingen met de tong (in of buiten de mond)
Als een paard een van de abnormale gedragingen minstens 3x achter elkaar liet zien en dit minstens vijf keer gedurende de observatie (die alles bij elkaar 18 uur duurde), werd dit paard gescoord als 'vertoont abnormaal gedrag'.
34 paarden (dus 41%) vertoonde stereotiep of abnormaal, herhalend gedrag.
Voor het bepalen van de depressieve houdingen maakten de onderzoekers gebruik van resultaten uit eerdere onderzoeken. Daaruit zijn namelijk al verschillende tekenen van depressie bij paarden naar voren gekomen:
het paard is immobiel: beweegt nagenoeg niet
wijd open ogen met een gestrekte nek (rug en nek op 1 lijn)
staren
starre houding van het hoofd en de oren, weinig beweging
oren naar achteren
geen reactie op de omgeving
anhedonie; het niet meer kunnen ervaren van plezier (dit zie je bijvoorbeeld terug doordat depressieve paarden weinig interesse meer hebben in suiker)
Je ziet aan deze gedragingen dat een depressief paard dus vooral teruggetrokken is. Het reageert niet meer op prikkels van buitenaf, of dit nu geluiden, aanrakingen of visuele prikkels zijn. De onbeweeglijkheid van het paard is ook opvallend bij paarden met depressie.
In het rijtje gedragingen hierboven zagen we de oren al staan. De positie van de oren wordt in veel onderzoeken gebruikt om iets te zeggen over de emotionele staat van het paard. Niet alleen emoties, maar ook pijn is vaak af te lezen aan de positie van de oren. Om de positie van de oren te beoordelen keken de onderzoekers naar de paarden als het rustig was in de stal (geen trainingen of voertijd) en als de paarden van de grond stonden te eten (hooi of stro). Ieder paard kreeg vervolgens een score of het paard de oren over het algemeen naar voren of naar achteren had.
De houding van de bovenlijn
Het belangrijkste doel van dit onderzoek was om te kijken of aan de houding van het paard de welzijnsstatus van dat paard is af te lezen. Aan de hand van alle gedragingen en metingen hierboven werd bepaald of een paard verminderd welzijn had. Vervolgens moest nog de houding van de paarden worden vastgesteld.
Om dit te kunnen beoordelen, zetten de onderzoekers op alle paarden 7 stippen langs de bovenlijn. Vervolgens lieten ze de paarden aan de hand stappen en stilstaan. Degene die met de paarden liep hield het touw los, zodat de paarden geen druk op hun hoofd hadden. Vervolgens maakten de onderzoekers van alle paarden foto's vanaf de zijkant: ongeveer 10 in stilstand en 20 tijdens het lopen. Doordat bij alle paarden de stippen op dezelfde plaats op het lichaam zaten, konden ze later aan de hand van de foto's precies beoordelen hoe de bovenlijn liep.
Abnormaal gedrag en houding
Paarden die abnormaal gedrag lieten zien, hadden een andere houding dan paarden die dit niet deden. De paarden met abnormale gedragingen hadden een meer uitstekend schoft, een korter kruis en een grotere hoek tussen hoofd en nek (ze hadden een 'platte' nek).
De onderzoekers zagen ook een effect van het aantal uur dat de paarden werkten per week en hoeveel hooi ze kregen, op de houding van de paarden.
Het is daarbij wel belangrijk om te beseffen dat de hoeveelheid werk en hooi ook een invloed hadden op het ontstaan van abnormaal gedrag. Het kan dus ook dat het abnormale gedrag zorgt voor de andere houding en dat de hoeveelheid werk en hooi hier dus alleen indirect mee te maken hebben.
Houding bij depressie
Bij paarden die tekenen van depressie lieten zien, zagen de onderzoekers vaker een kleine, platte of holle vorm van het kruis.
Het aantal uren dat paarden per week werkten beïnvloedde de depressieve houding, maar opvallend genoeg waren het niet de paarden die het meest werkten: de paarden die 6-8 uur per week werkten toonden het vaakst de depressieve houding.
Ook de hoeveelheid ruwvoer had een effect op de depressieve houding. Paarden die slechts 1 of 2 keer per dag hooi kregen lieten vaker een depressieve houding zien. Dit effect was wel minder sterk dan het effect van het aantal uren werken, wat suggereert dat werk een groter effect heeft op de vorm van het kruis en de rug.
Interessant genoeg liet dit onderzoek geen duidelijke relatie zien tussen de stand van de oren (naar voren of naar achteren) en de algehele houding van het paard. Een paard met een meer depressieve houding had niet per definitie ook vaker de oren naar achteren.
Hoe ontstaat de depressieve houding?
Je vraagt je misschien af waarom een paard een afgevlakte bovenlijn krijgt als hij depressief gedrag laat zien. De onderzoekers zijn hier ook in gedoken. Allereerst is de kans groot dat rugklachten zorgen voor een depressieve emotionele staat.
In dit onderzoek is gekeken naar manegepaarden. Ook zagen we dat er een verband is tussen de hoeveelheid uren die de paarden werkten en de afgevlakte bovenlijn. Uit andere onderzoeken is al gebleken dat een onkundige ruiter kan zorgen voor rugproblemen bij een paard. Het risico op een depressieve houding zou dus groter kunnen zijn bij manegepaarden dan bij andere paarden (aangezien op manegepaarden relatief vaak onkundige ruiters rijden en zij vaak veel uren werken in de week). Het zou dus kunnen dat de keuze voor manegepaarden deze relatie tussen afgevlakte bovenlijn en depressieve staat sterker heeft gemaakt.
De paarden die depressief gedrag lieten zien, hadden een korter, afgevlakt kruis. Ook hier zijn mogelijke fysieke verklaringen voor te betekenen. Het zou bijvoorbeeld kunnen komen doordat deze paarden vaker in een depressieve houding staan: hoofd en nek recht en laag, met meer gewicht op de voorhand. Mogelijk dat het kruis hierdoor minder goed ontwikkeld. Het zou ook kunnen dat pijn rond de ruggengraat ter hoogte van het kruis (wat zorgt voor slechtere ontwikkeling van het kruis) vervolgens zorgt voor een depressieve staat van het paard.
Kortom: het is niet keihard te zeggen of de paarden eerst depressief wordt en daardoor de bovenlijn verandert, of dat door een andere oorzaak de bovenlijn verandert en het paard ook depressief wordt.
Wat het oorzaak of gevolg ook is, het is in dit onderzoek wel aangetoond dat het afgevlakte kruis en de rechte bovenlijn samengaan met een depressieve staat van het paard.
Van wetenschap naar de praktijk
Wat kun je hiermee nu zelf doen?
Een belangrijke voorwaarde voor goed paardenwelzijn is dat we als paardeneigenaren tekenen van ongemak, pijn of verminderd welzijn kunnen herkennen.
Let bij het kijken naar paarden dus goed op of je mogelijke tekenen van een depressieve houding ziet:
is de bovenlijn van het paard afgevlakt? Een plat kruis, rechte nek
hoe is de hoek tussen hoofd en nek? Als deze hoek groter is, betekent dit vaak ook een platte nek
hoe ziet de schoft eruit, steekt die opvallend uit?
Naast deze fysieke uitingen is het ook goed om de andere kenmerken van depressie in je achterhoofd te houden. Een teruggetrokken paard, dat niet meer reageert op zijn omgeving, is een duidelijk signaal dat actie nodig is.
Dit onderzoek laat ook (nogmaals) zien dat bepaalde management factoren een grote invloed hebben op het welzijn van een paard. Met name het aantal uren werken en de hoeveelheid ruwvoer komen uit dit onderzoek naar voren als factoren met een invloed op het welzijn van paarden.
Kijk dus eens kritisch naar het basismanagement van je paard:
heeft het paard (nagenoeg) onbeperkt beschikking over goede kwaliteit ruwvoer?
heeft het paard voldoende mogelijkheid tot rust?
heeft het paard de mogelijkheid tot sociaal contact met andere paarden?
Heb je vragen over dit blog, het onderzoek of wat je ermee kunt doen in jouw situatie? Vraag je je af of een paard een depressieve houding toont? Stuur ons gerust een bericht (met foto) via info@equifacts.nl. We helpen je graag!
Bron: Sénèque, Lesimple, Morisset en Hausberger (2019) Could posture reflect welfare state? A study using geometric morphometrics in riding school horses?, PLOS ONE 14(2): e0211852
Wil je meer weten over de mogelijke oorzaken van depressie en andere indicatoren hoe je het kunt herkennen? Bekijk dan het webinar 'Depressies bij paarden'