Paarden zijn kuddedieren. Ze hechten veel waarde aan sociaal contact en voelen zich veilig als er andere paarden om zich heen zijn. Een paard alleen zal zich dan ook sneller oncomfortabel voelen en stress ervaren.
In onze houderijsystemen en de training met onze paarden, vragen we ze vaak om alleen te zijn. Aan de ene kant geldt dit voor de paarden als we ze weghalen uit de kudde om met ze te gaan trainen. Aan de andere kant zijn de achterblijvers dan ook alleen.
Het blijkt dat juist voor deze achterblijvers de verlatingsangst het sterkst kan zijn. Ze hebben geen andere taak of doel en laten daarom sneller probleemgedrag zien. Verlatingsangst kan zelfs al na heel korte tijd leiden tot afwijkend gedrag. Dit is niet alleen slecht voor het welzijn van het paard, maar kan ook gevaarlijk zijn voor de eigenaar en zorgen voor schade aan materiaal.
Een oplossing die nu vaak wordt voorgesteld is om paarden langzaam te laten wennen aan het alleen zijn. Eerst een minuutje en dan steeds een beetje langer. Deze methode kan inderdaad goed werken, maar omdat paarden grote dieren zijn, kan ook een minuut van probleemgedrag voor grote schade zorgen.
Een andere manier om verlatingsangst te verminderen is om het paard een ander gedrag aan te leren. Deze methode zou effectiever en veiliger kunnen zijn.
Differential reinforcement
Het aanleren van gewenst gedrag om ongewenst gedrag te vervangen noemen we ook wel 'differential reinforcement'. Denk aan een paard dat iedere keer zijn benen optilt als je zijn sokken wilt knippen. Als je het paard nu iedere keer beloont zodra zijn benen op de grond staan, zal hij dat gedrag steeds meer laten zien en dooft het ongewenste gedrag (optillen van de benen) vanzelf uit.
Zorgt trainen voor minder stress?
Aan dit onderzoek deden drie paardeneigenaren mee, met in totaal vier paarden met verlatingsangst. De paarden gingen o.a. ijsberen, rennen en hinniken als ze alleen werden gelaten.
Alle paarden leefden in ruime paddocks. Drie paarden bleven tijdens het onderzoek ook in deze paddocks. Een paard sprong over het hek van de paddock heen als hij alleen werd gelaten en dit paard werd dan ook in een stal van 4m bij 4m getraind voor het onderzoek.
De onderzoekers leerden de paarden met clickertraining een target (een gele bal op een stok) aan te raken. Als een paard de target binnen 5 seconden aanraakte, kreeg hij een beloning. De beloningen waren per paard uitgekozen en waren beloningen die de paarden erg lekker vonden (high-value).
Raakte het paard de target niet binnen 5 seconden aan, dan haalde de onderzoeker de target 3 seconden weg en probeerde het dan opnieuw.
Tijdens de verschillende fasen van het onderzoek hielden de onderzoekers iedere 10 seconden bij of de paarden gedrag lieten zien dat is gerelateerd aan verlatingsangst:
Rennen: >5 seconden draven of galopperen
IJsberen: >2 seconden heen en weer lopen
Onrustige benen: een of meer benen op en neer bewegen, waarbij het paard op zijn plaats blijft
Hoofd op/neer: Minstens twee hoofdbewegingen achter elkaar (bijv. op en neer)
Snuiven: geluid moet op 1 meter afstand goed hoorbaar zijn
Hinniken: hard geluid, met het hoofd omhoog en mond open
Voorbereiden voor het onderzoek
Het onderzoek bestond uit deze fasen:
baseline – paarden werden alleen gelaten en het gedrag genoteerd
aanleren clicker
aanleren target
andere paarden wegleiden en paard 5 minuten lang target oefeningen laten doen. Dit is meerdere keren herhaald (3 x per bezoek), met telkens pauzes tussendoor waarbij de soortgenoten weer bij het paard werden gelaten. Ook tijdens de pauzes deden de onderzoekers targetoefeningen, zodat het paard deze niet ging associëren met alleen zijn.
Aanleren van de targetoefeningen aan de eigenaren van het paard, zodat deze ermee door gingen. Ze moesten dit 5 minuten per dag blijven doen.
Evaluatie na 4 weken, waarbij opnieuw het probleemgedrag bij verlating werd gescoord.
Target training zorgt voor minder probleemgedrag
Alle vier de paarden lieten na het aanleren van de target veel minder probleem gedrag zien.
Waar de paarden eerst zo'n 50 tot 100% van de tijd als ze alleen waren probleemgedrag vertoonden, was dat bij het inzetten van de target tussen de 0 en 20%. Soms lieten de paarden nog een kleine piek zien, maar dit nam daarna gelijk weer af. Een van de paarden liet zelfs bijna helemaal geen probleemgedrag meer zien, terwijl hij daarvoor meer dan 60% van de tijd uitingen van stress gaf.
Dit onderzoek laat dus zien dat positieve bekrachtiging met target training zorgt voor afname van ongewenst gedrag, dit was nog niet eerder zo aangetoond. Het bevestigt ook het groeiende bewijs dat positieve bekrachtiging effectief werkt.
Wat dit onderzoek ook mooi laat zien, is dat target training goed aan te leren is aan paardeneigenaren. Drie van de eigenaren hadden nog helemaal geen ervaring met clickertraining en een eigenaar had hier al jaren niets mee gedaan. Toch lukte het ze alle vier om ook nadat de onderzoekers weg waren de training goed vol te houden. Dit is belangrijk, omdat een methode pas echt praktisch inzetbaar is als het ook makkelijk aan te leren is aan degene die uiteindelijk met het paard om moeten gaan.
Nog een voordeel was dat de eigenaren dit maar 5 minuten per dag hoefden te doen, waardoor het relatief makkelijk in te passen was in hun schema.
Van wetenschap naar de praktijk
Verlatingsangst is een probleem dat we vaak zien in de paardenhouderij. Ook uit onze enquête die we hielden onder onze volgers kwam de vraag naar voren hoe je verlatingsangst kunt oplossen. Dit onderzoek viel ons dan ook gelijk op.
Ondanks dat het onderzoek nog wat kanttekeningen heeft (het zijn maar weinig paarden en het is niet helemaal duidelijk of het de verlatingsangst ook minder maakt op de momenten dat de paarden geen targettraining ondergaan), geeft het een mooi positieve methode om je paard meer comfortabel te krijgen met het alleen zijn.
Heb jij een paard dat heel onrustig wordt als zijn weide- of stalgenootjes weg gaan? Dan is dit een goede om eens te oefenen:
Begin met het aanleren van clickertraining. Je klikt en geeft je paard een beloning. Dit herhaal je net zolang totdat je paard de klik heeft gekoppeld aan de beloning.
Leer je paard nu het aanraken van een target. Houd deze vlak voor zijn neus en zeg 'target'. Raakt het paard binnen 5 seconden de target aan? Klik dan direct en geef de beloning. Doet je paard dit niet? Haal de target dan een paar seconden weg en probeer het opnieuw. Herhaal totdat je paard dit goed kan.
Biedt nu de target op verschillende plekken aan. Een beetje hoger, een beetje meer opzij. Verder blijft de werkwijze hetzelfde.
Vraag je stalgenoten om het vriendje van je paard weg te halen. Laat je paard hierbij staan op zijn eigen plek (wei of stal). Blijft ondertussen doorgaan met het aanbieden van de target. Doe dit maar kort, na 5 minuten mag zijn vriendje weer terugkomen en kunnen ze elkaar weer zien en aanraken. Blijf ondertussen ook wel de target aanbieden, zodat je paard de target niet associeert met alleen zijn.
Herhaal dit iedere dag. Je zult zien dat de stress van je paard en daarmee het probleemgedrag (of dat nu rennen, hinniken of iets anders is) minder wordt.
Bron: Rybová, V., Virues-Ortega, V., Winchester, K., Cowie, S., Hurtado-Parrado, C., Pfaller-Sadovsky, N. Controlling separation-induced problem behavior in horses through target training Learning and Motivation, Volume 78, May 2022, 101816
Heeft jouw paard verlatingsangst? En gebruik jij positieve bekrachtiging in de training? Laat het ons weten in de comments!