Bij de meeste trainingen met paarden komt fysieke inspanning kijken. Dit kan zijn vanaf de grond, maar ook vanuit het zadel of voor de wagen. Vanuit onderzoek in onder andere mensen weten we dat beweging een positief effect heeft op het leervermogen. De vraag is nu: zorgt beweging er ook voor dat paarden beter leren?
Onderzoeksopzet
Voor dit onderzoek zijn 41 paarden gebruikt, verdeeld over 3 stallen. De paarden waren allemaal van privé-eigenaren en waren zo ver in de training dat ze veilig onder het zadel door de bak konden stappen, draven en galopperen. Alle paarden werden in individuele of gedeelde paddocks gehouden, waarbij ze sowieso altijd andere paarden konden zien.
De paarden werden vervolgens verdeeld over 3 groepen:
de inactieve groep (I)
de bewegingsgroep (E)
de stress groep (S)
Ieder paard onderging de testen individueel en doorliep daarbij 3 fasen:
De pre-treatment fase. Het paard stond vast, in de buurt van een bekend ander paard. Het paard bleef daar 15 minuten rustig zo staan, waarna de onderzoekers speeksel en bloed afnamen.
De treatment fase. Direct na de pre-treatment gingen de paarden naar de treatment fase. Deze was per groep verschillend. De paarden uit de inactieve groep bleven nog 22 minuten staan waar ze stonden, met hun maatje erbij. De paarden uit de bewegingsgroep werden gedurende 22 minuten gereden: 7 min stap, 10 min draf en 5 min galop. De ruiters reden met losse teugel en deden zo min mogelijk. Ze zorgden alleen dat het paard in de gevraagde gang bleef en wisselden af en toe van hand.
De paarden in de stressgroep tot slot werden losgelaten in een afgezette roundpen. Daar bleven ze eerst 2 minuten rustig staan en dan brachten de onderzoekers enge voorwerpen in de paddock. In alle paddocks was dit een rubberen bal van 1,5m doorsnede. Twee paddocks waren groter dan de andere. Om te zorgen dat de paarden niet weg konden van de stressor, legden de onderzoekers in deze paddocks respectievelijk een stuk zeil en nog een bal. Vervolgens bewogen de onderzoekers de voorwerpen gedurende 20 min door de paddock en naar het paard, op zo'n manier dat het paard ervoor wilde wegvluchten. Als het paard nieuwsgierig werd en naar de voorwerpen toe kwam, gingen de onderzoekers er heftiger mee bewegen. Als de paarden te heftig reageerden, bewogen de onderzoekers minder. Op deze manier zorgden ze dat alle paarden continu stress voelden, maar het wel veilig bleef.
De leerfase. Tijdens deze fase hield de onderzoeker het paard vast en vroeg het paard zijn achterhand weg te bewegen door zachtjes met een zweep tegen de heup van het paard te tikken. Zodra het paard zijn achterbeen optilde om weg te stappen stopte het tikken. Dit deden ze net zolang totdat het paard drie keer achter elkaar na maximaal 2 tikjes minstens 2 stappen opzij stapte. Dan was deze fase voorbij. Voor alle paarden was dit een nieuwe oefening.
Gedurende het hele proces maten de onderzoekers o.a. het volgende:
de hartslag van de paarden, met een hartslagmeter;
hormoonniveau's, door speeksel en bloed af te nemen op bepaalde punten in het proces;
hoe lang het duurde voor de paarden de leerfase afrondden;
hoeveel tikjes nodig waren voor het paard om de leerfase af te ronden.
Stress en beweging zorgen voor een hogere hartslag
Zowel bij de paarden in de stressgroep als de paarden in de bewegingsgroep ging de hartslag omhoog tijdens de treatmentfase. Tijdens de leerfase zakte de hartslag weer iets, maar deze was nog wel significant hoger dan die van de inactieve paarden.
Wat opvallend was, is dat bij de paarden in de stressgroep de hartslag in de laatste 5 minuten van de treatmentfase (dus in de roundpen met de enge objecten) weer iets afnam. Bij de paarden in de bewegingsgroep bleef de hartslag gedurende de hele fase stijgen. Dit laatste is begrijpelijk, aangezien de paarden in de bewegingsgroep steeds intensiever moesten bewegen met de laatste 5 minuten in galop.
Beter leren door beweging
Dit onderzoek geeft een eerste indicatie dat paarden beter leren na rustige beweging. De paarden uit de bewegingsgroep hadden beduidend minder sessies nodig in de leerfase om de nieuwe informatie te begrijpen.
Dit is ook fysiek goed te verklaren. Door beweging neemt de hoeveelheid neurotransmitters zoals noradrenaline en cortisol (een hormoon dat dit zich gedraagt als neurotransmitter) in de paarden toe. Deze neurotransmitters hebben een positief effect op de gebieden in het brein die zorgen voor leervermogen.
Het is hierbij wel belangrijk dat met name cortisol niet te hoog wordt. Dan heeft het namelijk het omgekeerde effect. Dit is een van de dingen die gebeuren bij de paarden die veel of lang stress ervaren: de hoeveelheid cortisol neemt zover toe dat het leervermogen wordt geblokkeerd.
Goed om te weten: neurotransmitters zijn stoffen die zorgen voor de overdracht van informatie van een zenuwcel naar een andere cel. Dit kan een andere zenuwcel zijn, maar ook een spiercel of klier bijvoorbeeld. Zonder neurotransmitters kan een lichaam niet functioneren.
Voorkom hoge stress voor een trainingssessie
Hoge stress blokkeert het leervermogen. Dit komt onder andere door de hoge cortisolniveaus, wat je hierboven hebt gelezen. Een van de gevolgen hiervan is dat het paard focust op het vermijden van de stressor en daarmee irrelevante details buitensluit. Hierdoor konden de paarden zich waarschijnlijk minder goed concentreren op de nieuwe oefening. In dit onderzoek kwam dit naar voren in het feit dat de paarden uit de stressgroep significant meer sessies nodig hadden om de nieuwe oefening aan te leren.
Een belangrijk aspect om hier ook rekening mee te houden is dat het om oncontroleerbare stress gaat. Het paard heeft geen keuze: het kan niet weg bij de stressor en kan er niets aan doen om de druk van de stressor te verminderen. Controle is, samen met voorspelbaarheid, een belangrijke component bij het veroorzaken van stress. Oncontroleerbare, hoge stress heeft negatieve effecten op het paard, zowel fysiek als mentaal.
Van wetenschap naar de praktijk
De resultaten van dit onderzoeken geven interessante handvatten om in de praktijk te gebruiken bij het trainen van paarden. We kunnen hier twee belangrijke praktische tips uit halen:
Een warm up is goed voor het leervermogen
Ga je moeilijke oefeningen doen met een paard? Of dit nu onder het zadel of vanaf de grond is, een warm up zorgt ervoor dat het paard daarna makkelijker leert. Maak de warm up niet te gek, het paard moet juist niet al veel stress ervaren. Simpel bewegen zodat de hartslag omhoog gaat en de hormoonspiegel iets stijgt, is perfect.
Een warm up is dus niet alleen goed voor de fysieke gezondheid, maar helpt ook bij het mentaal voorbereiden van het paard op de training.
Voorkom heftige stress voor een trainingssessie
Stress blokkeert het leervermogen, voorkom dit dus zoveel mogelijk voor een trainingssessie. Een goed voorbeeld hierbij is het trainen op een externe locatie. Onderzoek laat zien dat transport stressvol is voor paarden, het is dus belangrijk hier rekening mee te houden. Ga je lessen op een locatie waar je met de trailer naartoe moet? Vertrek dan op tijd zodat je paard kan bijkomen van de stress van het transport voordat hij moet gaan leren.
Bron: Henshall, C., Randle, H., Francis, N. et al. The effect of stress and exercise on the learning performance of horses. Sci Rep 12, 1918 (2022).