Een gezonde rug is, naast voor paardenwelzijn, ook van groot belang om goed met onze paarden te kunnen trainen. Door op het paard te zitten oefenen we druk uit op de rug. Door het gebruik van zadels en zadelpads wordt geprobeerd deze druk te verdelen en te verminderen, het wordt gedacht dat zonder zadel rijden slechter is voor de rug. Maar is dit ook zo? En hoe anders is de drukverdeling dan met of zonder zadel en is dit schadelijk?
Het risico van hoge druk op de rug
Een te hoge druk op de rug zorgt ervoor dat de kleine bloedvaatjes in de huid en het weefsel eromheen worden dichtgedrukt. Het zijn deze bloedvaatjes die zorgen dat er zuurstof bij het weefsel komt en dat afvalstoffen worden afgevoerd. Als deze bloedvaatjes te lang worden afgekneld heeft dit dus een effect op het weefsel eromheen. Uiteindelijk kan dit ertoe leiden dat (spier)weefsel afsterft.
Het is dus belangrijk om te zorgen voor een goede drukverdeling over de rug van het paard en om piekdruk (hoge druk op een klein oppervlak) zoveel mogelijk te voorkomen.
Met of zonder zadel?
Zadels zorgen ervoor dat je als ruiter steviger op je paard zit. Het zit in veel gevallen ook comfortabeler. Het idee is dat een zadel niet alleen voor de ruiter, maar ook voor het paard voor meer comfort zorgt. Dit moet vooral gebeuren door de druk beter te verdelen over de rug en piekbelasting dus te voorkomen. Het is hierbij wel belangrijk dat een zadel goed past. Een zadel dat niet goed past bij de rug van het paard kan uiteindelijk juist voor grotere problemen zorgen.
Er ontstaan ook meer stromingen die oproepen om met zo min mogelijk hulpmiddelen te rijden, waardoor ook het zonder zadel rijden populairder wordt. De onderzoekers Clayton et al. wilden daarom op objectieve manier inzichtelijk maken wat het verschil is in effect op de paardenrug van met of zonder zadel rijden. Is een zadel inderdaad beter voor de paardenrug? En zo ja, waar zit het 'm dan in?
Het onderzoek
Voor dit onderzoek werden zeven (kruising) Arabische paarden gebruikt en een ruiter. De ruiter was een vrouw van 57kg. Door het hele onderzoek dezelfde ruiter te gebruiken sloten de onderzoekers effecten door verschillende ruiters uit.
De paarden kregen allemaal hetzelfde zadel op, met boom. Andere onderzoeken hebben al eens laten zien dat boomloze zadels de druk minder goed verdelen. Bij boomloze zadels zit de druk meer geconcentreerd rond waar de ruiter zit. Daarom is het dus belangrijk hetzelfde zadel te gebruiken voor alle paarden, zodat geen effect van verschillende zadels mee speelt. Vooraf was gecontroleerd dat het zadel bij alle paarden goed lag.
Om druk op de paardenrug te meten maakten ze gebruik van een drukmat. Deze mat heeft allemaal sensoren die de druk op die specifieke plek meten. Zo kun je uiteindelijk dus niet alleen de totale druk zien, maar ook de verdeling van de druk over de rug en dus of er punten zijn met piekbelasting.
De ruiter reed alle paarden zowel met als zonder zadel. Als ze zonder zadel reed zat ze direct op de drukmat. Met zadel reed ze zonder stijgbeugels en zat ze dus ook door in de draf. Vervolgens werden eerst metingen gedaan in stilstand en daarna rechtuit in draf.
Een sensor ging 'aan' als er een druk van meer dan 2 kPa op stond. De onderzoekers konden daarna het volgende aflezen:
Contactoppervlak. De oppervlakte van het gebied dat contact maakte met de paardenrug en zadel/ruiter (in vierkante centimeters), te zien aan hoeveel sensoren 'aan' gingen
Gemiddelde totale kracht
Gemiddelde druk. Hiervoor werd de druk genomen van alle sensoren die 'aan' gingen en dit werd gedeeld over het totale oppervlak van deze sensoren.
Maximale druk op een enkele sensor
Gebied met een gemiddelde druk van meer dan 11 kPa
Onderzoeken laten zien dat een druk van >11 kPa een goede indicator is voor het risico op rugproblemen, vandaar dat ze dit als meetpunt meenamen.
Goed om te weten: kilo Pascal (kPa) staat voor 1.000 Pascal, dit is de eenheid van druk. 1 Pascal staat gelijk aan de druk die 1 Newton uitoefent op 1 vierkante meter.
Druk is groter als het op een klein oppervlak is uitgevoerd. Denk bijvoorbeeld aan als je met je nagel in je hand drukt: dat doet zeer. Druk nu eens met dezelfde kracht met je hele hand op je andere hand: doet minder pijn toch?
Daarom is het negatieve effect groter als de druk op slechts een klein punt plaatsvindt. Bijvoorbeeld als je zadel klemt rond de schoft. Daarom is het belangrijk dat het hele zadel goed aansluit, zodat de druk verdeeld is over zo'n groot mogelijk oppervlak van de paardenrug.
Slechtere drukverdeling zonder zadel
Het is misschien geen grote verrassing, maar de drukverdeling over de rug was slechter zonder zadel dan met. Bij het zonder zadel rijden ligt de druk hoog onder de billen en dijen van de ruiter, die direct contact maken met het paard. Daarbij is de druk onder de zitbeentjes van de ruiter nog eens extra hoog.
Nog concreter: het contactoppervlak bij zonder zadel rijden was minder dan de helft dan onder het zadel.
Hoge piekbelasting zonder zadel
Zelfs een relatief lichte ruiter (57kg) zorgde in dit onderzoek voor een groot gebied met een druk van > 11 kPa, de druk waarbij het risico op rugproblemen groot is. Door de positie van de ruiter op de paardenrug drukken de zitbeentjes op gevoelige gebieden op de paardenrug, waar spieren lopen. Spierweefsel is extra gevoelig voor schade door druk. De onderzoekers geven hierbij wel aan dat niet alleen de druk zelf, maar ook hoelang deze aanhoudt een rol speelt. Omdat zonder zadel rijden op deze manier ook voor de ruiter gevoelig zal zijn, is de kans aanwezig dat de ruiter stopt met draven voordat het paard schade oploopt.
De wrijving tussen ruiter en paard is ook belangrijk om mee te nemen. Wrijving zorgt namelijk weer voor andere krachten, waardoor irritatie en schade kan ontstaan. Denk maar aan jezelf als je te lang schurende kleding draagt. Bij het gebruik van een zadel speelt deze wrijving minder een rol omdat een zadel stiller ligt.
Verdieping: Werken met drukmatten
In dit onderzoek, net als in veel andere onderzoeken naar druk op de paardenrug, maakten de onderzoekers gebruik van drukmatten. Misschien wil je deze zelf ook eens gebruiken, of maakt jouw zadelmaker er gebruik van. De onderzoekers geven hier een aantal tips over mee. Ze zagen namelijk dat de gemiddelde kracht in stilstand lager was bij het zonder zadel rijden dan bij met zadel rijden. In theorie zou de kracht (in Newton) op de paardenrug zonder zadel in stilstand gelijk moeten zijn aan de zwaartekracht (bij het gebruik van een zadel kan deze wel hoger zijn, door het aansingelen). In dit onderzoek zagen ze echter een lagere druk dan de zwaartekracht bij zonder zadel stilstaan. Waarschijnlijk komt dit doordat je zonder zadel je benen rond het zadel legt. Een deel van de kracht komt dus niet verticaal op de drukmat terecht, maar in een hoek. Dit kan de betrouwbaarheid van de metingen beinvloeden. Dit is vooral belangrijk bij het vergelijken van verschillende paarden/zadels. Bij een paard met een bredere rug zal je dit effect bijvoorbeeld anders zien dan bij een paard met een smalle rug. De totale kracht kan alsnog wel heel interessant zijn bij het vergelijken van effecten van verschillende zadelpads in steeds dezelfde paard/zadel/ruiter combinatie. Of het effect van verschillende ruiters bij dezelfde paard/zadel combinatie.
Van wetenschap naar de praktijk
Dit onderzoek laat zien dat zonder zadel rijden leidt tot een concentratie van de druk op de paardenrug onder de ruiter. Dit geeft hogere piekdruk, met name onder de zitbeentjes van de ruiter, en daardoor grotere kans op schade bij het paard.
Als je zonder zadel wilt rijden is het belangrijk hier rekening mee te houden. Rijd niet te lang zonder zadel en stop sowieso zodra het voor jezelf oncomfortabel begint te voelen: dan is het dat voor je paard waarschijnlijk ook.
Bronnen: H.M. Clayton, B. Belock, M. Lavagnino, L.J. Kaiser, Forces and pressures on the horse’s back during bareback riding, The Veterinary Journal, Volume 195, Issue 1, 2013, Pages 48-52, ISSN 1090-0233
Meer weten over het belang van goede drukverdeling, het effect van zadelpads en welk type pad het beste werkt? We hebben de wetenschappelijke informatie voor je verzameld in het kennisdossier 'Zadelpads'.
Vragen, opmerkingen of ideeën over dit blog?
Laat het ons uiteraard gerust weten in de comments!