De winter staat weer voor de deur, de tijd waarin paardeneigenaren voor de vraag komen te staan: doe ik mijn paard een deken op? En zo ja, welke kies ik dan? Fabrikanten bieden ontzettend veel verschillende dekens aan. Van verschillende voeringen tot een grote diversiteit aan pasvormen. Paarden dragen de dekens vaak langere tijd achter elkaar, dus het is belangrijk om de goede deken voor het paard te kiezen. Een van de punten om hierbij op te letten is in hoeverre de deken drukt op de schoft.
Drukplekken voorkomen
Voor al het harnachement geldt dat het belangrijk is dat het goed past. Als een deken te strak zit kan dit zorgen voor hoge druk op de paardenhuid. Bij een te hoge druk ontstaat schade aan de kleine bloedvaatjes in de huid of deze raken afgekneld. Hierdoor stroomt niet meer genoeg zuurstof naar de weefsels eromheen, waardoor schade en soms zelfs afsterven van de weefsels ontstaat. De witte haren die je bij sommige paarden op de schoft ziet zijn vaak ook een gevolg van drukplekken door zadels of dekens. Door de druk beschadigen de haarzakjes, waardoor de haren hun kleur verliezen.
In principe geldt: hoe meer druk, hoe sneller schade ontstaat. Een zware deken zal dus sneller voor problemen zorgen dan een lichte deken. Aan de andere kant hebben paarden dekens vaak langere tijd op. Lichte druk die lang aanhoudt kan uiteindelijk ook voor drukplekken zorgen. Daar komt nog bij dat plekken waar het bot dicht onder de huid ligt vaak gevoeliger zijn voor drukplekken. Dit blijkt ook uit onderzoek met mensen. De schoft en ruggegraat van het paard liggen bij de meeste paarden relatief dicht onder de huid en zijn daardoor gevoelig voor drukplekken.
Dekenfabrikanten hebben hier verschillende 'oplossingen' voor bedacht, door bijvoorbeeld uitsparingen of inzetstukken in hun dekens te verwerken om de gevoelige plekken van het paard zo te ontzien.
Drie dekens op een rij
In 2010 wilde onder andere de onderzoeker Clayton uitzoeken of de verschillende typen dekens nu echt een verschil maakten voor de druk op de schoft van het paard. Ze kozen voor drie typen dekens:
Een rechte deken. Deze deken heeft geen enkele aanpassing langs de paardenrug.
Een deken met uitsparing bij de schoft. Hier is een U-vormig stuk uit de deken gehaald, waardoor het hoogste deel van de schoft onbedekt blijft.
Een deken met ingezet V-stuk. Deze deken heeft aan beide kanten van de schoft een extra V-vormig stuk deken, waardoor deze de vorm van de schoft en romp van het paard beter volgt. Het idee is dat door dit V-stuk de deken iets wordt 'opgetild', waardoor de druk op de schoft afneemt.
De druk op de schoft maten de onderzoekers met een zogenaamde drukmat.
Vervolgens kozen ze 12 Arabische paarden. Ieder paard kreeg elke deken een keer op. Tijdens het dragen van de deken maten de onderzoekers de druk, zowel in stilstand als in stap. Ze keken daarna naar de gemiddelde druk en ook naar de piekdruk: plekken waar de druk 4 kPa of hoger was (zie het kader 'goed om te weten'). Dit is de grens waarboven schade aan bloedvaatjes ontstaat.
Goed om te weten: kilo Pascal (kPa) staat voor 1.000 Pascal, dit is de eenheid van druk. 1 Pascal staat gelijk aan de druk die 1 Newton uitoefent op 1 vierkante meter.
Druk is groter als het op een klein oppervlak is uitgevoerd. Denk bijvoorbeeld aan als je met je nagel in je hand drukt: dat doet zeer. Druk nu eens met dezelfde kracht met je hele hand op je andere hand: doet minder pijn toch?
Daarom is het negatieve effect groter als de druk op slechts een klein punt plaatsvindt. Bijvoorbeeld als een deken klemt rond de schoft.
Aangepaste dekens zorgen voor minder druk
Als de paarden stilstonden zagen de onderzoekers duidelijk verschil: de dekens met de V-stukken zorgden voor veel minder gebieden met druk van 4 kPa of hoger dan de andere twee typen dekens. Dit betekent dat het risico op schade aan de schoft bij de deken met de V-stukken een stuk lager was dan bij de andere dekens.
Nu staat een paard natuurlijk niet altijd stil. Daarom keken de onderzoekers ook naar het effect in stap en ook daar zagen ze duidelijk verschil. De rechte deken zorgde duidelijk voor de hoogste gemiddelde druk op de schoft en de meeste gebieden met >4kPa. Deze werd gevolgd door de deken met de U-vormige uitsparing. De druk was hier ook meer aan de zijkant van de schoft. Logisch, want door de uitsparing sluit de deken aan de zijkant tegen de schoft aan. De deken met de V-vormige stukken zorgde ook in stap voor de laagste druk.
Wat is het effect van wrijvingskracht?
In dit onderzoek is alleen gekeken naar de directe druk van de deken op de schoft. Dit heet ook wel de 'normale druk'. Bij dekens speelt echter ook de wrijvingskracht een rol, zeker als het paard beweegt. Over het algemeen versterkt wrijvingskracht de normale kracht. Dit betekent dat de druk van de deken dus nog hoger is dan in dit onderzoek gemeten, waardoor nog sneller drukplekken ontstaan.
Kies bewust
Kortom: zelfs lichte, goedpassende dekens kunnen uiteindelijk zorgen vor drukplekken. Dit betekent niet dat je een paard nooit een deken op moet doen. Er zijn natuurlijk ook grote voordelen van dekens: het paard beschermen tegen vliegen, zon, regen of kou. Het is vooral goed om je bewust te zijn van de mogelijke negatieve effecten op het paardenlichaam en deze mee te nemen in je dekenkeuze. Met zoveel dekens op de markt is het goed om te weten welk type deken het minste druk veroorzaakt, in dit geval dus de dekens met V-vormige inzet bij de schoft.
Van wetenschap naar de praktijk
Net als bij veel andere zaken geldt ook voor dekens: niet ieder paard is gelijk. Bij het passen van een deken is het belangrijk om te kijken naar hoe steil de schouder loopt. Uit dit onderzoek blijkt namelijk dat dit een groot effect heeft op de pasvorm van de deken en dat dit kan bepalen welk type deken het beste past. Hoe steiler de schouder van een paard, hoe hoger de druk van de deken op de schoft. En dit gold voor alle dekens in dit onderzoek.
Kijk dus goed naar de schouder van je paard: heeft hij een steile schouder? Dan is het extra belangrijk om te zoeken naar een goede pasvorm van de deken.
Nog een aantal tips die we uit dit onderzoek kunnen halen:
Onderschat niet het effect van een deken op de schouder (en andere delen van de rug) van het paard. Ook een lichte deken die lang op ligt kan voor beschadigingen zorgen. Wees dus altijd kritisch: moet het paard echt een deken op?
Dekens met V-vormige ingezette stukken lijken de druk op de schoft het best te verminderen.
De druk van de deken op de schoft is groter tijdens beweging. Bij actieve paarden (paarden die buiten staan) is het daarom nog belangrijker om een goed passende deken te kiezen.
Bron: Hilary M. Clayton, LeeAnn J. Kaiser, Sandra Nauwelaerts, Pressure on the horse’s withers with three styles of blanket, The Veterinary Journal, Volume 184, Issue 1, 2010, Pages 52-55, ISSN 1090-0233