Het effect van gedrag op teugeldruk

Een hoge teugeldruk kan voor een paard ongemakkelijk voelen in de mond. Uit verschillende onderzoeken is al gebleken dat paarden verschillende gedragingen laten zien in reactie op een hogere druk op de teugels. In dit onderzoek wilden ze kijken of paarden door verschillende bewegingen met hun hoofd en mond de druk van de teugels (en daarmee waarschijnlijk van het bit in de mond) inderdaad verlagen.

Onderzoeksopzet

Om te kijken of hun hypothese klopte wilden de onderzoekers weten hoe hoog de druk op de teugels is voor en nadat paarden bepaalde gedragingen met hun hoofd/mond laten zien. Daarvoor gebruikten ze 20 warmbloedpaarden, die 2 weken voor het onderzoek gecontroleerd werden of ze geen problemen in de mond hadden.

Alle paarden hadden een goed passend bit. Om te zorgen dat de paarden de vrijheid hadden om hun mond te bewegen, droegen ze een hoofdstel zonder neusriem. Met een teugeldrukmeter konden de onderzoekers de druk op de teugels bijhouden.

Eerst stond de onderzoeker 2 minuten stil naast de schouder van het paard, waarbij de teugels los hingen. Vervolgens pakte de onderzoeker de teugels op en gaf langzaam steeds meer druk, totdat het paard achteruit stapte met minstens 1 voorbeen. Dit herhaalden ze 8x per paard, met telkens 1 minuut pauze.

Aan de hand van video’s scoorden de onderzoekers de volgende gedragingen:

• mond open

• bijten op het bit

• hoofd omhoog

• hoofd omlaag

• hoofd naar voren

• hoofd naar achteren

• gooien met het hoofd

Resultaten

Bij 20 paarden werd 8 keer de teugeldruk opgevoerd, wat betekent dat er 160 teugeldruk-punten waren. Tijdens deze testen lieten 18 van de 20 paarden én of meer gedragingen zien bij het aannemen van de teugels. Dit leidde tot 199 gedragingen in totaal.

Mond open en hoofd omhoog kwamen het meest voor: 77 (17 paarden) resp. 38 (15 paarden) keer.

Hoofd naar achteren zagen de onderzoekers het minst, slechts 15 keer (bij 8 paarden).

Gooien met het hoofd kwam maar 2 keer voor en werd verder in het onderzoek niet gebruikt.

Bij 54 van de 160 teugeldruk-punten zagen de onderzoekers ‘mond open’, dat was dus bij 34% van de keren dat de teugels werden aangenomen. Hoofd omhoog zagen ze in 23% van de gevallen. In sommige gevallen lieten de paarden twee gedragingen tegelijk zien. Bijvoorbeeld een open mond in combinatie met een beweging van het hoofd. In dit geval scoorden de onderzoekers beide gedragingen.

Voor alle gedragingen werd de druk op de teugels bij het begin en aan het eind van het gedrag gemeten. Zo kan je zien of een bepaald gedrag zorgt dat de druk op de teugels af of juist toeneemt. De resultaten hiervan zie je in de grafiek hieronder.

In deze grafiek zie je het verschil in gemiddelde teugeldruk (y-as) tussen begin en eind van een gedrag. Een negatieve waarde betekent dat de teugeldruk aan het eind van het gedrag lager was dan aan het begin. Dit zie je o.a. bij het gedrag 'mond open' (open mouth) bron: eisersiö et al., 2023

Paarden kunnen teugeldruk verminderen

Met het openen van de mond, het bijten in het bit en het omhoog brengen van het hoofd zorgden de paarden voor een significante verlaging van de druk op de teugels. Dit deden ze dan ook zeer waarschijnlijk om de druk op de teugels te vermijden.

Bij het hoofd omlaag en naar voren brengen nam de druk op de teugels door het gedrag juist toe. Mogelijk ging het hierbij meer om een vluchtpoging waarbij de paarden door de druk heen probeerden te bewegen.

Hoofd naar achteren had als enige geen significant effect op de teugeldruk.

Vanaf welke druk willen paarden dit ontwijken?

Tot slot is het nog interessant om te kijken bij welke druk de paarden beginnen met bepaald gedrag. Zo was de druk op de teugels als de onderzoeker deze net oppakte nog laag en moest ze de druk eerst een aardig stuk opvoeren (zo’n 5 Newton op iedere teugel) voordat de eerste gedragingen zichtbaar werden. Dit maakt het heel plausibel dat de gedragingen inderdaad werden veroorzaakt door de druk op de teugels.

De druk bij het starten van bijten op het bit (8 N) was significant lager dan voor de andere gedragingen zoals hoofd omhoog (12 N). Oftewel: paarden reageren al bij lage druk door op het bit te bijten.

Effect van een neusriem?

De teugeldruk waarbij de paarden in dit onderzoek hun mond open deden was lager dan de gemiddelde teugeldruk die tijdens rijden is gemeten in andere onderzoeken. Dit kan betekenen dat gereden paarden hun mond vaker open zouden willen doen om de druk te verlichten, maar dit vaak niet kunnen door de neusriem.

Van wetenschap naar de praktijk

Binnen de paardenwereld is veel discussie over het wel of niet gebruiken van een bit of überhaupt de impact van een hoofdstel. De inwerking van de ruiterhand op de paardenmond is ook een belangrijk aspect waar veel mensen op letten. Dit onderzoek laat zien dat paarden bepaalde gedragingen laten zien als de druk op de mond te oncomfortabel wordt.

Je kunt dit gebruiken door op deze gedragingen te letten bij paarden tijdens het rijden. Doet een paard vaak zijn mond open, bijt hij in het bit of doet hij het hoofd omhoog? Probeer dan eens met minder druk op de teugels te rijden en kijk of het gedrag minder wordt.

Let er ook op of het paard de ruimte heeft om de mond te openen. Een neusriem moet nooit (om meerdere redenen) heel strak aangesnoerd zijn. Er moeten minstens twee vingers tussen de neusriem en de paardenneus passen. Ook bij een sperriempje is het belangrijk dat deze niet te strak zit.

Als het paard de mond niet kan openen doordat de neusriem te strak zit, kan dit ongemak door teugeldruk vergroten.

Bron: Eisersiö, M., Yngvesson, J., Hartmann, E., Egenvall, A. Gaping for relief? Rein tension at onset and end of oral behaviors and head movements in unridden horses Journal of Veterinary Behavior 59 (2023) 8–14