'Hij briest, hij komt dus al lekker los!', heb je dat weleens gehoord tijdens je rijles? Over het algemeen gaan we ervanuit dat briesen een teken van ontspanning is. Maar is dit ook echt zo? M. Stomp heeft meerdere onderzoeken gedaan naar non-vocale geluiden van paarden (briesen, blazen etc.) en wat deze zouden kunnen betekenen. Zo hebben ze bijvoorbeeld gekeken naar hoe vaak en in welke situatie briesen voorkomt tijdens manegelessen en of ze daaraan konden afzien of briesen inderdaad betekent dat het paard iets positiefs ervaart.
Hoe meet je positieve emoties?
Laten we bij het begin beginnen, want hoe meet je nu eigenlijk positieve emoties?
In het verleden is onderzoek er vooral op gericht geweest om negatieve emoties bij paarden te meten. Welke gedragingen laten ze zien bij stress of pijn? Dit is namelijk relatief eenvoudig te meten: zet het paard in een situatie waar het overduidelijk stress ervaart en kijk vervolgens welke gedragingen hij laat zien. Voor positieve situaties blijkt dit een stuk lastiger, maar het is wel heel belangrijk voor goed welzijn. Weten hoe een paard pijn en stress laat zien, zorgt ervoor dat je kunt zorgen dat hij pijn en stress vrij is. Maar voor goed welzijn is meer nodig: een positieve mentale staat. En hoe zien we dan of een paard blij is? Of dat hij iets leuk vindt? Het onderzoek naar positieve emoties begint pas de afgelopen jaren steeds meer te groeien.
Onderzoekers hebben onder andere gekeken naar paarden als ze weten dat er voer aan komt en tijdens grooming. Het is interessant dat in het eerste geval (anticipatie voor voer) de hartslag van paarden omhoog gaat en bij het groomen juist omlaag. In beide gevallen verwacht/krijgt het paard iets positiefs, maar toch is het resultaat tegenovergesteld. Mogelijk komt dit doordat bij de verwachting van iets leuks zoals voer, ook een bepaalde mate van spanning meespeelt. Dit geeft gelijk aan hoe moeilijk het is om daadwerkelijk indicatoren te vinden waarvan je met grote zekerheid kunt zeggen dat het betekent dat het paard iets positief ervaart.
Is briesen positief?
In een eerdere onderzoek is gekeken naar paarden in verschillende situaties: o.a. paarden in een individuele box en met soortgenoten op de wei. De onderzoekers bekeken de paarden gedurende lange tijd en noteerden voor iedere keer als de paarden briesden wat het paard op dat moment precies deed en wat de positie van de oren was. De positie van de oren zegt iets over de emotionele staat van het paard, dus zo kregen de onderzoekers een idee van in welke staat de paarden het meeste briesde. Daarnaast werd voor alle paarden uitgebreid gekeken naar algeheel welzijn, signalen van stress en pijn en andere interessante gedragingen.
Hieruit bleek onder meer dat paarden met soortgenoten op de wei veel vaker snuivende geluiden lieten horen dan paarden alleen in een box. Door deze onderzoeken kunnen we uiteindelijk concluderen dat snuiven te koppelen is aan positieve emoties van een paard.
Het effect van training op een paard
Dan komt de volgende vraag: kunnen we dit ook gebruiken om te kijken of paarden het werk dat ze moeten doen positief ervaren?
De andere kant om is wel al uitgebreid onderzocht. Verschillende onderzoeken laten zien dat trainen een negatief effect op een paard kan hebben. Door verkeerde trainingsmethoden kunnen zelfs blessures ontstaan. Ook is veel onderzoek gedaan waarbij is gekeken naar signalen van pijn en stress tijdens het trainen, waardoor we kunnen zien wanneer een paard de training als negatief ervaart. Met het onderzoek waar we in dit blog verder op ingaan wilden de onderzoekers kijken of ze deze kennis konden aanvullen met indicatoren waaraan we kunnen zien wanneer een paard de training positief ervaart.
Voor dit hele blog is het overigens goed om je te beseffen dat we het hebben over paarden zonder luchtwegproblemen, want dan zouden de geluiden ook kunnen onstaan door de medische aandoening.
Snurken, blazen of snuiven?
Laten we eerst eens kijken wat ze precies bedoelen met 'snuiven'. De onderzoekers maken onderscheid tussen drie geluiden die paarden kunnen maken door lucht door hun neus te laten gaan: snurken, blazen en snuiven.
Snurken ontstaat als een paard opeens kort en raspend inademend. Dit is het geluid dat paarden vaak maken als ze iets spannend vinden, in een zogenaamde 'laag alarm situatie'. Dit doet een paard bijvoorbeeld als ze een nieuw object aan het onderzoeken zijn.
Blazen is het kort en heftig uitademen. Het paard blaast hierbij in een vloeiende beweging ineens veel lucht naar buiten. Dit gebeurt vaak in situaties waarbij het paard ook andere tekenen van angst of spanning laat zien.
Snuiven is het geluid wat wij ook wel briesen noemen. Hierbij blaast het paard lucht uit, maar dan niet in een keer maar pulserend: beetje bij beetje. Hierdoor gaan de neusvleugels trillen en krijg je het typische geluid van briesen. Dit is dus een duidelijk verschil met blazen, wat geen pulserend geluid is. Meestal duurt snuiven ook langer dan blazen.
Het onderzoek
Voor dit onderzoek hebben de onderzoekers gekeken naar beginnende ruiters op maneges. Ze kozen voor beginnende ruiters, omdat deze door hun vaak nog slechte houding een duidelijke invloed hebben op het paard. Beginnende ruiters houden bijvoorbeeld hun handen vaak te hoog, waardoor er ongemakkelijke druk op de mond van het paard ontstaat. Het paard brengt hierdoor het hoofd en de nek omhoog, een houding die uiteindelijk tot rugproblemen kan leiden.
Binnen maneges en instructeurs zijn grote verschillen in waar ze op focussen bij beginners en welke lesmethoden ze gebruiken. In dit onderzoek deden 16 verschillende maneges mee, waardoor een diverse aanbod aan rijstijlen langskwam en de onderzoekers deze ook konden vergelijken.
Het onderzoek bestond uit twee delen:
Eerst keken de onderzoekers of er verschil was in de hoeveelheid snuiven/briesen tussen de maneges. Hierbij keken ze naar 127 paarden verdeeld over 16 verschillende maneges.
Daarna keken ze of ze het snuiven konden koppelen aan de rijstijl van de ruiter, met name de positie van de handen en daarmee de nekpositie van het paard. Hierbij keken ze in meer detail naar 37 paarden, ook weer verdeeld over de 16 verschillende maneges.
Dan is het ook goed om te weten naar welke variabelen de onderzoekers keken. Dit waren de volgende:
De positie van de handen van de ruiter ten opzichte van de schoft. Was dit op schofthoogte, 0-0,5 vuist erboven, 0,5-1 vuist of zelfs meer dan 1 vuist erboven.
De lengte van de teugels. Waren deze kort (minder dan de helft van de lengte van de nek van de paard), medium (0,5-1 keer de lengte van de nek) of lang (langer dan de nek van het paard).
De druk op de teugels. Strak betekende dat de teugels een rechte lijn vormden van de mond van het paard naar de hand van de ruiter. Los betekende dat de teugels in een boogje hingen.
Meer briesen bij langere en lossere teugels
Voor het onderzoek maakten de onderzoekers onderscheid tussen de verschillende gangen, omdat de snelheid een effect kan hebben op de impact van de houding van de ruiter en op de geluiden van het paard.
In stap briesden de paarden alleen als de ruiter de teugels medium of lang had, dus niet bij korte teugels. Daarnaast leek het erop dat de paarden vaker snoven bij lossere teugels, maar dit was niet significant (zie onderstaande 'goed om te weten'). Ook de positie van de handen van de ruiter had in stap een effect: paarden briesden nagenoeg alleen als de ruiter de handen in een lage positie hield. Dit betekent ook dat de paarden een lagere hoofd/nekpositie hadden. En inderdaad: de paarden briesden alleen als ze hun nek in een lage positie (horizontaal of lager) hadden.
Bij snellere gangen waren de resultaten wat minder duidelijk. De onderzoekers zagen wel nog steeds dat een langere en lossere teugel zorgde voor meer snuiven. De positie van de handen van de ruiter had bij de draf en galop echter geen effect meer op het aantal keer dat de paarden briesden. Tijdens de draf en de galop liepen de paarden sowieso meer met hun nek omhoog dan in de stap. Paarden briesden in dit geval ook weleens met hun nek omhoog, maar de kans dat een paard briesde was drie keer zo groot als het paard de nek laag (horizontaal of lager) had.
Goed om te weten: Significantie. In wetenschappelijk onderzoek speelt significantie een grote rol. Als een resultaat significant is, betekent dit dat het heel onwaarschijnlijk is dat het door toeval is ontstaan. Dat betekent dat het effect daadwerkelijk is veroorzaakt door wat je meet. De significantie bereken je met bepaalde statistische toetsen.
In dit geval betekent een significant effect van teugellengte op de hoeveelheid briesen van een paard, dat de toename in briesen echt kwam door een langere teugel.
De houding van zowel ruiter als paard heeft dus een effect op hoe vaak paarden briesen. In dit onderzoek zagen de onderzoekers ook duidelijke verschillen tussen de verschillende maneges. Door ook binnen maneges te kijken welke lesmethoden voor het meeste briesen zorgen, kan dit maneges helpen om te kiezen voor methoden met de meest positieve ervaringen voor de paarden.
Van wetenschap naar de praktijk
Dit onderzoek laat zien dat snuiven (briesen) te koppelen is aan een positieve staat van paarden tijdens het werken. In dit geval zijn de resultaten vooral sterk tijdens het rijden in stap.
Omdat je briesen ook vanaf de rug van het paard kunt horen is het een handige manier om voor jezelf te kijken of het paard het werk positief ervaart. Probeer zelf eens te letten op hoe vaak je paard briest tijdens het werken. Merk je effect als je de teugels losser of langer laat dan je normaal misschien zou doen? Of als je je handen wat lager houdt?
Het is tenslotte goed om je te beseffen dat dit onderzoek laat zien dat briesen gekoppeld is aan een positieve emotionele staat, maar dat het niet betekent dat niet briesen altijd negatief is.
Let dus vooral op als je paard briest: de kans is groot dat hij op dat moment iets positiefs ervaart, dus dat kun je proberen uit te bouwen.
Vragen, opmerkingen of ideeën over dit blog?
Laat het ons uiteraard gerust weten in de comments!
Bronnen: M. Stomp, A. Masson, S. Henry, M. Hausberger, C. Lesimple, Could snorts inform us on how horses perceive riding?, Behavioural Processes, Volume 172, 2020, 104041, ISSN 0376-6357
Stomp, M., Leroux, M., Cellier, M. et al. Snort acoustic structure codes for positive emotions in horses. Sci Nat 105, 57 (2018).
Stomp, M., Leroux, M., Cellier, M., Henry, S., Lemasson, A., Hausberger, M., An unexpected acoustic indicator of positive emotions in horses. PLoS One 13, e0197898 (2018)