Wij halen over het algemeen veel plezier uit het trainen van onze paarden, maar de vraag is wat het voor het paard doet. Rijden levert voor de meeste paarden bijvoorbeeld een prikkelende en opwindende situatie op, wat ervoor kan zorgen dat ze spanning opbouwen. Ook in andere vormen van training kan het paard opwinding en spanning opbouwen, terwijl je juist tijdens de training voor ontspanning wil zorgen voor een goede communicatie met je paard.
Het belonen van je paard zorgt er niet alleen voor dat je dat specifieke gedrag bekrachtigt, maar een goed gekozen beloning helpt je paard ook met ontspannen.
Maar welke beloning werkt dan het beste?
Kriebel of klopje?
De kriebel bij de schoft die wij mensen onze paarden geven lijkt op het groomen wat paarden onderling ook doen. Ze doen dit om hun sociale band te versterken, ter ontspanning en om vertrouwen naar elkaar uit te stralen.
Voor het klopje op de hals is geen equivalent bekend dat paarden onderling ook uitvoeren. Het positieve gevoel dat paarden aan een klopje over houden heeft dan ook geen natuurlijke basis, maar zal aangeleerd zijn in onze interactie met het paard.
In 2016 vergeleken Thorbergson et al. het effect van een kriebel en een klopje op de mate van ontspanning bij paarden tijdens het rijden. De onderzoekers keken naar 18 gezonde paarden, die gereden werden door mensen ze kenden en in een bekende omgeving.
De paarden moesten een obstakel parcours rijden, waarna ze 1 minuut lang stilstonden en gefilmd werden terwijl ze 1 van de 3 behandelingen ondergingen:
1 minuut lang kriebelen van de schoft door de ruiter (vanaf de rug van het paard)
1 minuut lang klopje op de hals door de ruiter (vanaf de rug van het paard)
1 minuut lang stilstaan waarbij de ruiter niets deed (dit is de controlemeting, zie ook het kader 'wist je dat')
Vervolgens reden ze het obstakel parcours opnieuw, kwamen terug bij de camera en voerden de volgende behandeling uit. En zo verder tot alle 3 de behandelingen klaar waren.
Aan de hand van de hartslag en van 32 gedragingen keken de onderzoekers in hoeverre het paard ontspande of juist gespannen raakte tijdens de verschillende behandelingen.
De controle groep
Om goed te kunnen onderzoeken of iets effect heeft, wil je het vergelijken met wat er gebeurt als je niets doet.
Om te zien of een klopje op de hals zorgt voor een meer ontspannen paard, wil je ook kijken wat een paard in die situatie doet als hij geen klopje op de hals krijgt. Misschien is het namelijk sowieso een ontspannende omgeving voor het paard en is het dus niet per se het klopje waar hij rustig van werd. Om dit uit te sluiten maken onderzoekers eigenlijlk altijd gebruik van een controlegroep. Die groep doet precies hetzelfde als de zogenaamd experimentele groepen, maar alleen de behandeling (in dit geval de beloning) krijgen ze niet.
Het kan ook dat een en hetzelfde paard meerdere keren dezelfde situatie doorloopt, maar de ene keer met behandeling en de andere keer zonder. In het onderzoek van Thorbergson et al. (2016) hebben ze voor deze manier gekozen.
Zo kunnen de onderzoekers de controlegroep of -meting vergelijken met de experimentele groepen en dus kijken of de behandeling echt effect heeft.
Kriebel zorgt voor meer ontspanning
Er was geen effect van de behandelingen op de verschillende hartslag-variabelen. Bij de gedragingen zagen ze wel enkele significante verschillen.
Geagiteerd gedrag
‘Oren naar achteren’, een gedrag dat irritatie betekent, zagen de onderzoekers langer als de ruiters niet deden en als de paarden een klopje op de nek kregen, dan wanneer ze een kriebel kregen.
Paarden hielden hun mond langer open bij de controle dan tijdens de klopjes.
Trekken aan de teugels zagen de onderzoekers vaker bij de controle en de klopjes dan tijdens de kriebel.
Naar voren lopen gebeurde vaker bij het klopjes geven dan bij de controle. De kriebel zat hier tussenin (zonder significant verschil met de andere).
Als ze klopjes kregen zwiepten de paarden vaker met hun staart dan bij de controle en bij de kriebels deden ze dit weer minder vaak dan bij de controle.
Ontspannen gedrag
Paarden hielden hun hoofd vaker en langer onder de schofthoogte bij de kriebels dan bij de andere 2 behandelingen.
Ook hadden de paarden tijdens de kriebels vaker een neutrale positie van de oren dan bij de klopjes.
Tot slot keken de onderzoekers nog naar een aantal ambigue gedragingen; gedrag waarvan niet duidelijk is of het geagiteerd of ontspannen of geen van beide betekent. Dit is bijvoorbeeld het hoofd naar rechts draaien. Dit deden de paarden vaker bij de kriebels dan bij het klopje. Ook likken/kauwen werd gescoord en dit zagen de onderzoekers vaker bij de klopjes dan bij de kriebels.
De onderzoekers concluderen aan de hand van hun onderzoek dat het paard 1 minuut lang kriebels geven onder het zadel zorgt voor ontspanning, terwijl ze dit effect niet zagen bij de klopjes of de controle. Sterker nog, zowel de controle als de klopjes zorgden voor evenveel geirriteerd gedrag van het paard.
Werkt een voerbeloning beter?
We hebben nu gekeken naar het effect van verschillende fysieke manieren waarop we ons paard kunnen belonen. Steeds meer mensen werken tegenwoordig echter met voerbeloning. Uit eerder onderzoek is al bekend dat paarden voerbeloning als positief ervaren, maar vinden ze het ook positiever dan menselijke aandacht?
Het is leuk om te weten dat dit soort onderzoek eerder al is uitgevoerd bij honden. Daaruit kwam naar voren dat honden menselijk contact regelmatig verkiezen boven voerbeloningen. Zij ervaren menselijk contact dus echt als positief, ze kiezen er zelfs voor als ze ook voor voer kunnen kiezen.
De vraag is nu of dit bij paarden ook zo is.
Voor dit onderzoek leerden de paarden 3 symbolen en target training:
X voor voedselbeloning
O voor kriebel van een mens
▯ voor een klopje op de hals.
Paarden kunnen onderscheid maken tussen verschillende mensen en hun gedrag per mens waar ze mee te maken hebben aanpassen. Dit baseren ze op eerdere ervaringen die ze met die persoon hebben. Zo kan een paard bij een bekend persoon dus al bepaald gedrag hebben aangeleerd, dat hij bij een onbekend persoon niet laat zien. Om te voorkomen dat dit een effect had op de uitkomst van het onderzoek is het gedaan met zowel een bekend als een onbekend persoon.
De paarden hadden daarnaast allemaal verschillende achtergronden: zadelmak en niet-zadelmak, enkele met een traumatische ervaring, verschillende rassen en leeftijden. Ze hadden allemaal nog nooit target-oefening gehad, dit is ze aangeleerd aan het begin van het onderzoek. De zadelmakke paarden werden gereden volgens de traditionele of de natural horsemanship methode (negatieve bekrachtiging).
Beloning kiezen met targets
Na het aanleren van de targets en hun betekenis startte de proef. Paarden kregen een van de 3 symbolen (die ze ondertussen kende) te zien. Als ze deze aanraakten kregen ze de bijbehorende beloning. Daarna hadden ze 10 seconden om het target opnieuw aan te raken om de beloning nog een keer te krijgen. Deden ze dat niet, dan wisselden de onderzoekers het target om voor de volgende. Paarden mochten maximaal 10x achter elkaar dezelfde beloning 'vragen'.
Alle paarden kozen voor voer
Alle paarden vroegen de maximale 10 keer om een voerbeloning. Van de mogelijkheid om een klopje of kriebel te krijgen maakten ze veel minder gebruiken, slechts een enkele keer (zie ook figuur 1).
Als volgend onderdeel van de proef kregen de paarden steeds de keuze uit twee verschillende targets. Dus ze mochten kiezen of ze voer wilden of een kriebel, of dat ze een kriebel wilden of een klopje. Natuurlijk hadden de paarden ook altijd de keuze voor 'niets' door geen target aan te raken binnen de gestelde tijd.
De resultaten waren duidelijk:
Als paarden mochten kiezen tussen voer of kriebel/klopje, kozen ze altijd voor voer. Mochten ze kiezen tussen een kriebel of klopje, dan kozen ze niets.
De achtergrond van de paarden had in het hele onderzoek geen effect op hun keuze. Eén paard koos vaker voor een klopje dan de anderen. Dit paard was redelijk nieuw in de kudde en had hiervoor vaak klopjes gehad in zijn training. Mogelijk was hij daarom geconditioneerd om dit te kiezen (mogelijk kreeg hij bij de vorige eigenaar een klopje in combinatie met een voerbeloning).
Of ze de onderzoeker al kenden of niet maakte ook geen verschil voor de keuze van de paarden.
Van wetenschap naar de praktijk
Als je je paard een beloning geeft ben je trots op hem, je bent blij met wat hij heeft gedaan en wilt dat hij dat vaker doet. Het is dan ook belangrijk dat je paard de beloning ook als positief ervaart.
Uit deze onderzoeken blijkt dat voer een heel effectieve manier van belonen is. Paarden zien voer uit zichzelf als positief (het is ook een van de basisbehoeften) en in deze onderzoeken verkozen ze voer boven andere beloningen.
Dit betekent niet dat je je paard nooit meer een klopje moet geven. Zoals we zagen bij het nieuwe paard in het laatste onderzoek, kan een paard ook leren om een beloning als positief te ervaren.
Wat deze onderzoeken vooral laten zien is dat het goed is om bij het belonen van je paard je ook in het paard te verplaatsen. Paarden vinden niet per se hetzelfde leuk als wat wij leuk vinden voor ons paard.
Dus vraag je eens af: wat vind jouw paard echt fijn? Waar gaat zijn voorkeur naar uit als hij echt de keuze krijgt?
Bron: Thorbergson Z.W., Nielsen S.G., Beaulieu R.J., Doyle R.E. Physiological and Behavioral Responses of Horses to Wither Scratching and Patting the Neck When Under Saddle Journal of Applied Animal Welfare Science Volume 19, 2016 - Issue 3, Pages 245-259
Kieson E, Felix C, Webb S, Abramson C.I. The effects of a choice test between food rewards and human interaction in a herd of domestic horses of varying breeds and experiences Applied Animal Behaviour Science, Volume 231, October 2020, 105075
Ben jij door deze blog anders gaan kijken naar het belonen van je paard? Laat het ons weten in de comments!