Een goede nachtrust is belangrijk, niet alleen voor ons, maar ook voor paarden. Ze staan erom bekend slechte slapers te zijn, omdat ze snel zijn afgeleid door veranderingen in de omgeving en dan minder makkelijk de rust weer vinden om te kunnen slapen. Het is dus interessant om te zoeken naar manieren om een meer ontspannen omgeving te creëren voor het paard, waardoor ze makkelijker rusten en slapen.
Hoe rust een paard?
Paarden kunnen in verschillende posities rusten. Je kent vast wel paarden die 'op rust staan'. Dit kunnen ze door een speciaal mechanisme in hun benen. Ze kunnen dit wel maar met een been tegelijk en daarom zie je paarden afwisselen van standbeen. Op deze manier kan een paard staan te soezen en uitrusten en is hij toch ook klaar om snel weg te rennen als er gevaar aankomt. Een paard blijft een prooidier en heeft nog steeds deze mechanismen.
Om echt diep te kunnen slapen moet een paard wel gaan liggen. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat paarden iedere 24 uur zo'n een tot drie uur liggen. Dit is dan vaak verdeeld over meerdere slaapmomenten.
Een belangrijke fase van de slaap is de REM-slaap, die wij mensen ook hebben. In deze fase neemt de spierspanning in het lichaam zover af dat een paard uiteindelijk niet kan blijven staan. Het is dus belangrijk dat een paard regelmatig de mogelijkheid heeft en ontspannen genoeg is om op zijn zij te liggen slapen.
Zorg voor een fijn bed
Eerdere onderzoeken hebben laten zien dat er verschillende factoren zijn die beïnvloeden hoe veel en hoe diep paarden slapen. Een comfortabele plek om te liggen is hier een van. Het blijkt dat zowel het type bodembedekking als de dikte van de laag een effect hebben op hoe vaak paarden liggen. Maar ook hoeveel plek er is. In groepshuisvesting is het belangrijk dat er veel ruimte is. Niet alle paarden willen dicht bij elkaar liggen, dus een te kleine schuilstal kan zorgen voor minder goede rustmomenten. Maar ook een te kleine individuele box kan ervoor zorgen dat een paard niet de ruimte heeft om comfortabel te gaan liggen en daardoor niet genoeg slaapt.
Het begint dus met ervoor zorgen dat het paard een comfortabele plek heeft om te kunnen slapen. Als dat in orde is kun je er met andere omgevingsfactoren zoals muziek voor zorgen dat het paard nog beter en meer uitrust.
Het onderzoek
Dit onderzoek van Hartman et al. werd gedaan met 7 paarden. Ze stonden allemaal 24/7 op stal (3,6x3,6m), waarbij ze dagelijks 2 tot 3 uur uit de stal kwamen om te worden getraind. De helft van de stal was bedekt met rubbermatten en een laag zaagsel. De boxen waren alleen aan de voorkant open, de paarden konden hun buren dus niet zien of aanraken. Alle paarden kregen onbeperkt ruwvoer. Ook 's nachts hadden ze voldoende om de hele nacht door te komen: geen enkel paard had al het ruwvoer op als de ochtendportie werd gebracht.
Vervolgens gingen de paarden vier fasen door:
In nacht 1 en 2 draaide er geen muziek, dit was de controlesituatie aan het begin van het onderzoek. Daarna draaide 5 nachten lang muziek van 20.30u tot 1.30u. De onderzoekers kozen voor de Negende Symfonie van Beethoven, omdat uit andere onderzoeken is gebleken dat dit een rustgevend effect heeft op paarden. Ze speelden de hele symfonie op repeat.
De periode met muziek was verdeeld in twee delen: periode B1 en B2. Dit is zodat ze een onderscheid konden maken tussen de directe effecten van de muziek (periode B1) en de effecten op de wat langere termijn (periode B2). Het onderzoek eindigde met weer een controleperiode van 2 nachten zonder muziek.
Goed om te weten: Een paard kan op verschillende manieren liggen, die relevant zijn voor de fase van rust die het paard kan doormaken.
Een paard dat als het ware 'rechtop' ligt kan al in iets diepere slaap komen, we noemen deze houding ook wel 'sternal recumbency'. Als het paard helemaal plat op zijn zij ligt heet dit 'lateral recumbency'. Om in remslaap te kunnen komen moet een paard op zijn zij liggen. We zagen al dat de remslaap een cruciale fase is om goed te kunnen uitrusten, dus paarden moeten regelmatig plat op hun zij kunnen slapen om echt te kunnen uitrusten.
Het gedrag van een paard gedurende de nacht
Alle paarden werden de hele nacht gefilmd met infraroodcamera's en naderhand scoorden de onderzoekers iedere 2 minuten wat de paarden deden. Dit konden de volgende gedragingen zijn:
Eten/drinken, zowel hooi, als ook zaagsel en water
Lateral recumbency, liggen op de zij
Sternal recumbency, liggen op de buik ('rechtop' liggen), waarbij er geen of beperkte beweging van de oren zichtbaar was
Staan, hierbij het hoofd ter hoogte van de schoft of lager, beperkte beweging van de oren, ontspannen staart, ogen half of helemaal gesloten
Hoofd over de staldeur
Anders, dit kan bijvoorbeeld zijn mesten, bewegen, alert staan
In een stal is het gedrag wat een paard kan uitvoeren uiteraard beperkt. De resultaten van zo'n soort onderzoek zullen dus anders zijn bij paarden die in een groep of buiten worden gehouden.
Muziek zorgt voor meer rust
Het grootste deel van de negen nachten brachten de paarden door met eten, zo'n 29% van de tijd (dit geeft aan hoe belangrijk het is dat paarden gedurende de nacht voldoende ruwvoer tot hun beschikking hebben).
Er was geen verschil in hoeveel tijd de paarden rechtop lagen in de fasen met en zonder muziek. Ook de hoeveelheid staan veranderde niet.
Waar de onderzoekers wel grote verschillen zagen was bij de hoeveelheid eten/drinken en liggen op de zij.
In de nachten dat de muziek afspeelde, brachten de paarden duidelijk meer tijd door met eten. Eten is niet alleen belangrijk voor de gezondheid van een paard, maar is ook een teken van ontspanning. Dat muziek er dus voor zorgde dat de paarden meer tijd doorbrachten met eten is een positief teken.
In fase B1 lagen de paarden meer op hun zij dan in fase A1. Opvallend is dat dit in fase B2 opeens weer een stuk minder werd. In de laatste controlefase zonder muziek lagen de paarden dan ineens weer een stuk meer op hun zij. Het zou kunnen dat er in fase B2 iets gebeurde in of buiten de stal wat de paarden hoorden en dat niet goed werd gemaskeerd door de muziek, waardoor ze minder gingen liggen.
Om goed te kunnen rusten heeft een paard het nodig om iedere 24 uur ongeveer een uur in remslaap door te brengen. Als dit niet gebeurd, gaat het lichaam dit inhalen. Dit zou kunnen verklaren waarom in fase A2 de paarden opeens weer meer op hun zij lagen.
Raakt een paard gewend aan muziek?
Dit onderzoek duurde maar een paar nachten. Zoals met veel nieuwe dingen, zou het goed kunnen dat paarden na een tijdje gewend raken aan de muziek en het effect daardoor minder wordt. In andere onderzoeken zagen we dit ook gebeuren, bijvoorbeeld bij paarden die een aantal weken achter elkaar dagelijks muziek te horen kregen: na een tijdje werden de positieve effecten minder. Door een pauze in te lassen van een paar weken zonder muziek en daarna weer te beginnen met muziek afspelen, werd het effect weer groter.
Ontspannen op stal met Beethoven
's Nachts op stal staan betekent voor veel paarden een prikkelarme omgeving, waarbij ze vaak ook alleen staan en niet vrij kunnen bewegen. Daar komt bij dat ze minder goed om zich heen kunnen kijken om bijvoorbeeld bij onverwachte geluiden te zien waar die vandaan komen. Dit kan er bij sommige paarden toe leiden dat ze alerter zijn.
Dit onderzoek laat zien dat het afspelen van muziek van Beethoven zorgt dat de paarden meer ontspannen gedrag laten zien en minder alerte gedragingen. Dit kan komen doordat de muziek andere geluiden maskeert of, zoals eerder onderzoek laat zien, doordat de muziek zelf een rustgevend effect heeft.
Van wetenschap naar de praktijk
Muziek is een relatief makkelijk manier om extra verrijking en ontspanning te creëren voor een paard. In veel stallen hangt namelijk al wel een radio. Een paar uur per nacht muziek afspelen voor paarden die op stal staan kan hen helpen om meer ontspannen de nacht door te komen en beter te rusten.
Er zijn een aantal punten om op te letten:
Het type muziek. Klassieke muziek (o.a. Beethoven) heeft een bewezen positief effect. Andere soorten muziek kunnen juist ook voor extra stress zorgen, wees dus voorzichtig met je muziek keuze.
Het volume. Zet de muziek niet te hard. Paarden horen geluiden veel duidelijker dan wij en te harde muziek kan juist weer een averechts effect hebben. Je kunt apps downloaden op je telefoon waarmee je de decibellen in de stal kunt meten. Dit is sowieso heel interessant om eens te doen in de omgeving van je paard. Hoe veel en hoe hard geluid hoort hij eigenlijk de hele dag?
Neem af en toe pauze. Het zou kunnen dat het effect na een tijdje minder wordt. Las dus af en toe een pauze van een paar weken in en begin dan weer opnieuw met de muziek. Zo haal je er het meeste uit voor het paard.
Bronnen: Naomi Hartman, Linda Margaret Greening, A Preliminary Study Investigating the Influence of Auditory Stimulation on the Occurrence of Nocturnal Equine Sleep-Related Behavior in Stabled Horses, Journal of Equine Veterinary Science, Volume 82, 2019, 102782, ISSN 0737-0806,
Meer weten over het effect van muziek op paarden en hoe je het kunt inzetten? We hebben alle wetenschappelijke informatie voor je verzameld in het kennisdossier 'het positieve effect van muziek bij paarden'.
Vragen, opmerkingen of ideeën over dit blog?
Laat het ons uiteraard gerust weten in de comments!