Als je terugdenkt aan de paarden waar je mee hebt gewerkt, of waar je nu nog mee werkt, kun je vast een onderscheid maken. Het ene paard was misschien wel bomproof en daar kon iedereen op wegrijden en het andere paard was heel schrikachtig en niet voor alle ruiters geschikt. Maar wist je dat de persoonlijkheden van paarden ook wetenschappelijk te meten zijn en dat dit invloed heeft op veel belangrijke gedragingen van een paard?
Wat is persoonlijkheid?
Persoonlijkheid is de combinatie van temperament en levenservaring. Het temperament is de genetische aanleg van een paard. Zo heeft het ene ras meer aanleg om nerveus te zijn dan het andere. Dat zie je bijvoorbeeld terug in het verschil tussen warmbloeden en koudbloeden. Maar deze genetische aanleg is maar een deel van de persoonlijkheid. Het andere deel wordt bepaald door de levenservaring van het paard. Paarden die dezelfde genetische aanleg hebben om angstig te zijn, kunnen door hun levenservaring dus toch van elkaar verschillen in angstigheid.
Je hebt als verzorger, eigenaar of trainer van een paard dus een belangrijke invloed op zijn persoonlijkheid. Het is belangrijk om je hiervan bewust te zijn, omdat de persoonlijkheid van een paard veel invloed heeft op zijn leven en ook op hoe hij is in de omgang.
Neurotisch of stoicijns?
Uit verschillende onderzoeken naar de persoonlijkheid van paarden komen een aantal aspecten naar voren die de persoonlijkheid het best omschrijven.
Allereerst is er neuroticisme. Dit zegt iets over hoe neurotisch een paard is. Aan de ene kant van de schaal vinden we stoicijns en aan de andere kant neurotisch. Een neurotisch paard is angstiger en nerveuzer dan een meer stoicijns paard. Een goede manier om neurotisch te omschrijven is door naar het angst aspect te kijken. Normaal gesproken is een paard bang als er een gevaarlijke of spannende situatie is. Een paard dat in de natuur wordt omsingeld door wolven voelt angst. Een neurotisch paard heeft die spannende situatie niet nodig om angstig te zijn. Ook doordat het paard denkt dat er misschien wel iets spannends gaat gebeuren wordt het angstig. Een neurotisch paard is dus eigenlijk bijna continu gespannen.
Extraverte paarden reageren actief
Dan kunnen we kijken naar hoe extravert een paard is. Deze schaal loopt van introvert naar extravert. Deze termen ken je misschien ook wel van mensen. Introvert betekent meer naar binnen gekeerd, rustiger, bedachtzamer. Extravert is juist naar buiten gekeerd, open, actief. Bij paarden zien we deze verschillen ook. In spannende situaties reageren paarden vaak met vechten, vluchten of bevriezen. Een extravert paard zal hier sneller voor de actieve opties kiezen: vluchten of vechten. Een introvert bevriest eerder. Het is handig om hier rekening mee te houden als je een paard meeneemt naar een spannende situatie. Als je weet dat je een extravert paard bij je hebt kun je er alvast rekening meehouden dat deze waarschijnlijk gaat proberen weg te komen bij de enge prikkel. Bij een introvert paard is het goed om te beseffen dat ook als hij stil blijft staan, het alsnog kan zijn dat het paard het heel spannend vindt.
Meegaande paarden zijn prettig om mee te werken
Een ander aspect van persoonlijkheid is hoe meegaand het paard is. Dit loopt van een paard wat helemaal niet meewerkend is tot een meegaand paard. Over het algemeen vinden we meegaande paarden fijner om mee te werken. Dat is ook niet zo gek. Een meegaand paard vindt veel goed, denkt mee en gaat niet zo snel in discussie. Dat voelt prettiger tijdens het trainen.
Tot slot kijken we nog naar hoe sociaal het paard is naar mensen en naar paarden. Hierbij is het interessant om te beseffen dat verzorgers of staleigenaren dit vaak beter kunnen inschatten dan trainers of eigenaren zelf. Verzorgers zien het paard vaker en ook meer in situaties waar er niets van het paard wordt gevraagd. Om echt te kunnen inschatten hoe sociaal een paard is met andere paarden, moet je deze rustig bekijken als hij gewoon met soortgenoten op de paddock of in de wei staat. Het kan dus heel leerzaam zijn om tijd te besteden aan het gewoon bij je paard zijn, zonder iets van hem te vragen.
Persoonlijkheid bepaalt pijnexpressie
Nu ken je de persoonlijkheid van het paard, maar wat moet je hiermee? Behalve dat het handig is om te weten welke karaktereigenschappen passen bij het type werk dat je van een paard verwacht, zijn er nog een aantal interessant effecten van persoonlijkheid. De eerste heeft te maken met hoe paarden pijn laten zien.
Uit onderzoek blijkt namelijk dat neurotische paarden veel sneller en heftiger pijnsignalen laten zien dan stoicijnse paarden. Een neurotisch paard kan bijvoorbeeld bij een lichte zoolkneuzing al heel kreupel lopen, terwijl een stoicijns paard zelfs met een gebroken hoefbeen nog nagenoeg niet kreupel is. Dit betekent dat het belangrijk is om bij een stoicijns paard al bij hele kleine pijnsignalen in te grijpen. De onderzoekers zagen namelijk ook dat stoicijnse paarden vaak al grotere problemen hadden als ze bij de dierenarts kwamen dan de neurotische paarden. We zijn gewend om bij bepaalde pijnsignalen aan de bel te trekken, maar nu weten we dus dat we hier echt rekening moeten houden met individuele paarden. Niet ieder paard is hetzelfde en we kunnen dus ook niet bij ieder paard van dezelfde pijnsymptomen uitgaan. Jij als eigenaar of verzorger van een paard kent het paard vaak het beste. Het is daarom belangrijk om te weten wat voor persoonlijkheid jouw paard heeft, zodat je op tijd professionele hulp in kunt schakelen.
Van wetenschap naar de praktijk
De persoonlijkheid van een paard heeft dus een grote invloed op het paard en hoe je ermee om moet gaan. Er zijn wetenschappelijk onderbouwde persoonlijkheidstesten beschikbaar die je kunt doen om beter inzicht te krijgen in je paard. Want ookal denk je het paard te kennen, de uitslag van de test kan soms toch verrassende inzichten geven.
Een paar praktische tips:
Werk je met een stoicijns paard? Verdiep je dan extra in subtiele pijnsignalen zoals gezichtsuitdrukkingen. Het paard zal namelijk waarschijnlijk weinig grote signalen laten zien. Neem vervolgens al bij kleine signalen actie.
Ben je op zoek naar een nieuw paard? Zet dan ook eens op een rijtje welke discipline je met het paard wilt gaan doen en welke van bovenstaande eigenschappen hierbij passen. Zo kan je een paard uitzoeken wat qua persoonlijkheid ook echt geschikt is voor wat je met hem wilt doen.
Neem je een paard mee naar een spannende situatie? Houd dan rekening met of het een extravert of introvert paard is.
Wil je de persoonlijkheidstest bij je paard doen? Houd dan onze website en social media in de gaten, binnenkort komt een cursus online waar deze test onderdeel van is.
Live webinar: Dr. Carrie Ijichi
Dr. Carrie Ijichi is de grondlegger van het onderzoek naar persoonlijkheid van paarden en de relatie tot o.a. pijnexpressie. Wil je hier meer over weten? Meld je dan zeker aan voor haar live webinar op maandagavond 6 november!
Bronnen: Carrie L. Ijichi, Lisa M. Collins, Robert W. Elwood, Evidence for the role of personality in stereotypy predisposition, Animal Behaviour, Volume 85, Issue 6, 2013, Pages 1145-1151, ISSN 0003-3472
Carrie Ijichi, Lisa M. Collins, Emma Creighton, Robert W. Elwood, Harnessing the power of personality assessment: subjective assessment predicts behaviour in horses, Behavioural Processes, Volume 96, 2013, Pages 47-52, ISSN 0376-6357
Ijichi, C., Collins, L. M., & Elwood, R. W. (2014). Pain expression is linked to personality in horses. Applied Animal Behaviour Science, 152, 38-43.
Carrie L. Ijichi, Lisa M. Collins, Robert W. Elwood, Evidence for the role of personality in stereotypy predisposition, Animal Behaviour, Volume 85, Issue 6, 2013, Pages 1145-1151, ISSN 0003-3472
Aurélie Jolivald, Kelly Yarnell, Carol Hall, Carrie Ijichi, Do you see what I see? Investigating the validity of an equine personality questionnaire, Applied Animal Behaviour Science, Volume 248, 2022, 105567, ISSN 0168-1591
Ellen M. Rankins, Carissa L. Wickens, A systematic review of equine personality, Applied Animal Behaviour Science, Volume 231, 2020, 105076, ISSN 0168-1591
Keith Squibb, Kym Griffin, Rebecca Favier, Carrie Ijichi, Poker Face: Discrepancies in behaviour and affective states in horses during stressful handling procedures, Applied Animal Behaviour Science,
Volume 202, 2018, Pages 34-38, ISSN 0168-1591