Veel mensen kennen lavendel als toevoeging aan badschuim of massageolie. 'Relaxing lavendel, zorgt voor een moment van ontspanning', zo wordt het vaak geadverteerd. Bij mensen is de ontspannende werking van lavendel dan ook al aangetoond. Ook bij paarden zoeken we altijd naar manieren om stress in spannende situaties te verminderen. Dan kom je vanzelf bij de vraag: heeft lavendelolie een kalmerend effect op paarden?
Stressmanagement
Het beperken van stress is belangrijk voor paardenwelzijn. Ondanks dat stress niet direct een probleem hoeft te zijn, kortdurende stress heeft een gezonde functie, kan teveel stress voor problemen zorgen. In het dagelijks leven is het alleen vaak niet mogelijk om paarden altijd uit stressvolle situaties te houden. Een bezoekje aan de dierenarts, een rit met de trailer of een nieuwe omgeving zijn allemaal stressvolle momenten voor een paard. Het zou mooi zijn als er dan mogelijkheden zijn om de stress tijdens die spannende momenten toch wat te verminderen.
De potentie van lavendel
Essentiele oliën worden vooral veel bij mensen gebruikt. Lavendel is een van deze oliën en heeft verschillende rustgevende effecten: het beïnvloedt de bloeddruk en het centrale zenuwstelsel en werkt als antioxidant. Bij schapen is dit rustgevende effect in eerdere onderzoeken ook aangetoond.
Voor paarden zijn er nog maar weinig onderzoeken gedaan naar de werking van essentiële oliën en daarom is dit onderzoek een interessante.
Het is niet alleen handig om te weten welke olie je op welk moment kunt gebruiken, maar ook hoe je die dan moet gebruiken. Waar en hoe breng je het aan op het paard? En hoe lang moet je het laten inwerken voor de spannende situatie? Dit onderzoek keek daarom naar het effect van lavendel op paarden in stressvolle situaties en hoe je dit het beste kunt toepassen.
Goed om te weten: een antioxidant helpt om vrije radicalen weg te vangen. Vrije radicalen zijn schadelijke stoffen die met de normale stofwisseling worden aangemaakt in een lichaam. Daarnaast kunnen ze ook extra ontstaan bij bepaalde ziektes. Vrije radicalen kunnen in sommige gevallen schade aanbrengen in het lichaam. Antioxidanten (die je ook vindt in verschillende voedingsstoffen) vangen deze vrije radicalen weg en zijn dus belangrijk voor een gezond lichaam.
Onderzoeksopzet
Voor dit onderzoek werden 28 Welsh merrieveulens gebruikt, die werden verdeeld over twee groepen:
De testgroep: 15 paarden die lavendelolie verdund met zonnebloemolie kregen
De controlegroep: 13 paarden die alleen zonnebloemolie kregen
Aan het begin van het onderzoek stonden alle paarden samen in een grote stal met stro en werd hun gedrag bestudeerd. Daarna werd steeds een van de paarden uit de groep gehaald.
Het paard dat aan de beurt was kreeg een hartslagmonitor om en er werden speekselmonsters genomen. In speeksel kun je cortisol meten, dat is een stresshormoon en zegt dus iets over hoeveel stress het paard ervaart. Daarna werd met een roller de lavendel- of de zonnebloemolie rond de neusgaten van het paard aangebracht. Het paard werd daarna alleen in een stal gezet, weg van de groep.
De stresstest zelf bestond vervolgens uit verschillende stappen:
'nieuwe omgeving': het paard stond in de stal en kon 1 rustige merrie zien op 2 meter afstand
'nieuw object': de onderzoekers zetten 3 minuten lang een pion in de stal
'sociale isolatie': de merrie werd weggehaald en het testpaard bleef alleen achter in de stal voor 1,5 min
'schrikmoment': de onderzoekers lieten onverwacht een gele kubus in de stal van het paard vallen
Na de testen mocht het paard terug naar de groep en kreeg 2 minuten lang een massage in de vorm van kriebels aan de schoft.
Gedurende alle testen keken de onderzoekers naar het gedrag van de paarden en werd de hartslag gemeten. Direct voor de testen en na de massage namen ze speeksel af.
Het grootste effect kwam na 20 minuten
De onderzoekers zagen een kleine 20 minuten na het aanbrengen van de lavendelolie de grootste verschillen tussen de test- en de controlegroep. Bij de 'nieuw object' test moesten de paarden die lavendel hadden gekregen 65% minder vaak mesten dan de controle paarden. Mesten is een teken van stress. Ook bleef de hartslag van de paarden die lavendel hadden gekregen nagenoeg gelijk, terwijl die bij de controle paarden omhoog ging toen de pion in de stal werd gezet.
De sociale isolatie is de meest stressvolle van de testen in dit onderzoek. Hierbij zagen de onderzoekers 39% minder alerte posities bij de testgroep dan bij de controle. Een alerte positie is bijvoorbeeld als een paard met zijn hoofd en nek strak omhoog staat.
Lavendelolie zorgde er dus inderdaad voor dat de paarden minder stress gerelateerd gedrag lieten zien.
Minder stresshormoon met lavendel
Niet alleen in het gedrag, maar ook in de hoeveelheid cortisol (stresshormoon) zagen de onderzoekers verschillen. Bij de paarden die lavendelolie kregen veranderde de hoeveelheid cortisol voor en na de testen bijna niet. Bij de paarden zonder lavendel was de hoeveelheid cortisol na de stresstests significant hoger dan voor de tests.
Goed om te weten: significant betekent dat een verschil zo groot is, dat het geen toeval kan zijn. Kleine verschillen kunnen er namelijk altijd zijn, maar heel weinig is echt 100% constant. Door de significantie te berekenen kijken onderzoekers of de uitkomsten echt komen door de omstandigheden. In dit geval kwam het verschil in cortisol in het speeksel van de paarden dus echt door de lavendelolie.
Van wetenschap naar de praktijk
Als je op zoek bent naar zachte manieren om het stressniveau van een paard te verminderen, is dit onderzoek interessant. Lavendelolie is makkelijk aan te brengen en heeft verder geen nare bijwerkingen. Als een paard naar de hoefsmid of de dierenarts moet en een beetje extra ontspanning kan gebruiken, kan het de moeite waard zijn om eens lavendelolie te proberen.
Uiteraard is dit geen echt kalmeringsmiddel, het werkt niet als een verdoving. Maar het kan er wel voor zorgen dat een paard net wat minder spanning ervaart en daardoor ook weer sneller hersteld van een spannende situatie.
Denk de volgende keer dus zeker eens aan lavendelolie om stress bij een paard te verminderen.
Bron: Poutaraud, A., Guilloteau, L., Gros, C., Lobstein, A., Meziani, S., Steyer, D., Moisan, M., Foury, A., Lansade, L. (2017) Lavender essential oil decreases stress response of horses Environmental Chemistry Letters (2018) 16:539–544